medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Busulfan – lek stosowany w chemioterapii nowotworów, pochodna kwasu sulfonowego (alkilosulfonian). Ze względu na swoje działanie należy do grupy leków przeciwnowotworowych o właściwościach alkilujących (alkilacja – reakcja chemiczna polegająca na przyłączeniu grupy alkilowej do związku chemicznego). Pierwsze próby z zastosowaniem leków alkilujących, pochodnych iperytu azotowego, w leczeniu nowotworów miały miejsce już w latach 40-tych XX wieku, a w latach 50-tych leki z tej grupy na stałe trafiły do leczenia onkologicznego. Busulfan wprowadzony do leczenia w latach 50-tych, był szeroko stosowany w leczeniu przewlekłej białaczki szpikowej. Obecnie busulfan stosuje się głównie w celu normalizacji parametrów krwi obwodowej i w zespołach mieloproliferacyjnych a w leczeniu przewlekłej białaczki szpikowej stosuje się inne, bardziej specyficzne, lepiej tolerowane i skuteczniejsze leki oraz przeszczep szpiku. Busulfan stosowany jest w leczeniu kondycjonującym przed przeszczepieniem komórek macierzystych układu krwiotwórczego. Busulfan stosowany jest także w leczeniu: przewlekłej białaczki granulocytowej (leczenie paliatywne), przewlekłej czerwienicy prawdziwej, niektórych przypadkach nadpłytkowości samoistnej i mielofibrozy.
Busulfan wykazuje działanie alkilujące w stosunku do makrocząsteczek biologicznych, w szczególności do kwasu nukleinowego DNA. Alkilacja jest chemiczną modyfikacją, która powoduje zmiany strukturalne i fragmentację łańcuchów DNA, a w konsekwencji zaburzenia syntezy DNA i RNA, zaburzenia syntezy białek oraz uniemożliwienie podziałów komórkowych. Zmiany te prowadzą w efekcie do śmierci komórki. Działanie busulfanu dotyczy szczególnie komórek szybko dzielących się.
Ze stosowaniem busulfanu wiąże się ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia. Podobnie jak w przypadku innych leków hamujących podziały komórkowe mogą wystąpić działania niepożądane dotyczące tkanek prawidłowych o częstych podziałach komórkowych (np. szpik kostny, tkanka nabłonkowa). Jednym z najczęściej występujących działań niepożądanych busulfanu jest hamowanie czynności krwiotwórczej szpiku kostnego. Istnieje ryzyko wystąpienia leukopenii/neutropenii, niekiedy znacznie nasilonych oraz innych zaburzeń hematologicznych (np. małopłytkowość, niedokrwistość) i zakażeń w wyniku zmniejszenia odporności. W okresie leczenia konieczna jest częsta kontrola hematologiczna, a wyniki badań mogą wymagać zmniejszenia dawkowania lub okresowego przerwania leczenia, do czasu poprawy parametrów hematologicznych. Kontynuowanie leczenia po wystąpieniu leukopenii lub małopłytkowości wiąże się z ryzykiem wystąpienia nieodwracalnego zahamowania czynności szpiku (aplazji szpiku kostnego). Busulfan, stosowany w dużych dawkach, bardzo często powoduje nudności, wymioty i biegunki. Działanie busulfanu na nabłonek przewodu pokarmowego może powodować stany zapalne i owrzodzenia błon śluzowych, zwłaszcza jamy ustnej. Rzadko może powodować nabłonkowe zmiany dysplastyczne (np. dysplazja nabłonka szyjki macicy, nabłonka oskrzeli). Busulfan może powodować zmiany w tkance płuc, po zastosowaniu dużych dawek i/lub leczeniu długotrwałym często występuje idiopatyczne zapalenie płuc, śródmiąższowe zapalenia płuc niekiedy prowadzące do zwłóknienia płuc, w tym przypadki prowadzące do śmierci. Toksyczne działanie preparatu na płuca może objawiać się: suchym kaszlem, dusznością, niedotlenieniem skutkiem zaburzeń czynności płuc. Toksyczne działanie dużych dawek na nabłonek pęcherza moczowego może powodować krwotoczne zapalenie pęcherza. W przypadku konieczności stosowania dużych dawek busulfanu, zwłaszcza w skojarzeniu z innymi lekami, mogą wystąpić zaburzenia czynności wątroby (zwiększenie stężenia bilirubiny, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, zespół zamknięcia żył wątrobowych, martwica komórek wątrobowych). Duże dawki mogą powodować wystąpienie drgawek oraz inne działania niepożądane ze strony układu nerwowego. Busulfan może także wykazywać działanie kardiotoksyczne (działanie uszkadzające serce), które u chorych z talasemią otrzymujących duże dawki preparatu może być szczególnie nasilone (tamponada serca, stan zagrożenia życia). Busulfan, podobnie jak inne leki cytotoksyczne, jest przeciwwskazany w okresie ciąży, ponieważ może powodować uszkodzenie płodu. Zaburza płodność, może uszkadzać komórki rozrodcze, może powodować nieodwracalną bezpłodność. Busulfan ma działanie mutagenne i może przyczyniać się do wystąpienia wtórnych nowotworów, w tym ostrych białaczek i innych nowotworów złośliwych. Ponadto, busulfan może powodować wystąpienie ciężkich reakcji nadwrażliwości, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia (np. niedociśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, reakcje anafilaktyczne, w tym wstrząs anafilaktyczny). Należy pamiętać, że wyżej wymienione działania niepożądane nie przedstawiają wszystkich znanych działań niepożądanych busulfanu. Przedstawiono działania niepożądane występujące najczęściej i/lub o dużym znaczeniu klinicznym.
Busulfan stosuje się doustnie w postaci tabletek powlekanych lub dożylnie we wlewie. Wchłanianie leku po podaniu doustnym jest bardzo zmienne i wartości stężenia maksymalnego w osoczu wahają się w dużym zakresie Busulfan w około 40% wiąże się z białkami osocza. Podczas stosowania dużych dawek, stężenia leku w płynie mózgowo-rdzeniowym są porównywalne ze stężeniami w osoczu. Busulfan metabolizowany jest głównie w wątrobie. Około 30 % dawki wydalane jest z moczem.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
