Izotretynoina (opis profesjonalny)

Działanie - Izotretynoina

Mechanizm działania
Lek jest syntetyczną pochodną wit. A (stereoizomer kwasu all-trans-retinowego). Dokładny mechanizm działania nie został wyjaśniony. Pod wpływem stosowania izotretynoiny dochodzi do zmniejszenia aktywności gruczołów łojowych, a także do ich inwolucji. Zahamowaniu ulega rozrost gruczołów łojowych, a ich różnicowanie ulega normalizacji. Ponadto występuje słabe działanie przeciwzapalne, a także przeciwnowotworowe.

Farmakokinetyka
Wchłanianie leku po podaniu p.o. jest osobniczo zmienne; t_max wynosi 2–4 h. Przyjmowanie podczas posiłku powoduje 2-krotne zwiększenie dostępności biologicznej w porównaniu z przyjmowaniem jej na czczo; wynika to z dużej lipofilności leku. Wiąże się z białkami osocza w 99,9%, głównie z albuminami. Przenika przez łożysko i do pokarmu kobiecego. Wykazano krążenie wątrobowo-jelitowe izotretynoiny, co wyjaśnia obserwowane różnice osobnicze stężeń w osoczu. Metabolizm zachodzi w wątrobie z udziałem cytochromu P-450, głównym metabolitem jest 4-okso-izotretynoina; metabolity wykazują aktywność biologiczną. Ok. 20–30% dawki ulega metabolizmowi na drodze izomeryzacji do tretynoiny. Wydalanie następuje z moczem i kałem. t_1/2 izotretynoiny wynosi ok. 19 h, głównego metabolitu – ok. 29 h. Po zakończeniu leczenia stężenie retinoidów wraca do poziomu fizjologicznego po ok. 2 tyg. W przypadku stosowania zewnętrznego wchłania się w bardzo niewielkich ilościach.

Wskazania do stosowania - Izotretynoina

Leczenie trądziku
Ciężkie postacie trądziku (trądzik guzkowy, skupiony lub trądzik z ryzykiem powstania trwałych blizn) oporne na prawidłowo przeprowadzone standardowe leczenie lekami przeciwbakteryjnymi działającymi ogólnie oraz lekami stosowanymi miejscowo.
Miejscowo w leczeniu postaci łagodnej lub umiarkowanej trądziku.

Przeciwwskazania stosowania - Izotretynoina

Nadwrażliwość na izotretynoinę, orzeszki ziemne, soję lub którykolwiek składnik preparatu, ciąża i okres karmienia piersią, niewydolność wątroby, hiperwitaminoza A, zwiększenie stężenia lipidów we krwi, równoległe stosowanie antybiotyków tetracyklinowych.

Stężenie lipidów
Przed leczeniem i podczas niego należy kontrolować stężenie lipidów we krwi. W przypadku szybkiego zwiększania się stężenia triglicerydów lub wystąpienia objawów zapalenia trzustki należy przerwać leczenie.

Depresja
Podczas leczenia osób z depresją w wywiadzie należy zachować szczególną ostrożność.

Antykoncepcja
Kobiety w wieku rozrodczym muszą stosować skuteczną metodę antykoncepcji przez 1 mies. przed rozpoczęciem leczenia, podczas leczenia i 1 mies. po jego zakończeniu. Doustne środki antykoncepcyjne zawierające małe dawki progestagenu i niezawierające estrogenów mogą nie być odpowiednio skuteczną metodą antykoncepcji podczas leczenia izotretynoiną.

Depilacja woskiem, ścieranie naskórka
Podczas leczenia i do 6 mies. po jego zakończeniu należy unikać depilacji woskiem i silnego ścierania naskórka.

Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe
Leczenie należy przerwać w przypadku wystąpienia łagodnego nadciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Zaburzenia widzenia
Podczas leczenia należy monitorować zaburzenia widzenia; stosować ostrożnie u osób z zespołem suchego oka.

Biegunka
W przypadku wystąpienia nasilonej krwawej biegunki lek należy odstawić.

Kontrola czynności wątroby i lipidogramu
Czynność wątroby i lipidogram należy kontrolować przed rozpoczęciem leczenia, miesiąc po jego rozpoczęciu, następnie w odstępach 3-mies. i po jego zakończeniu. U chorych na cukrzycę, osób otyłych, uzależnionych od alkoholu lub z zaburzeniami metabolizmu tłuszczów zaleca się częstszą kontrolę aktywności aminotransferaz i lipidogramu.

Cukrzyca
U chorych na cukrzycę lub z nietolerancją glukozy zaleca się częstszą kontrolę stężenia glukozy.

Stosowanie miejscowe
Miejscowo nie stosować w przypadku nadwrażliwości na którykolwiek składnik preparatu; unikać kontaktu z oczami, ustami, błonami śluzowymi, nie stosować na podrażnioną lub uszkodzoną skórę; unikać narażenia na promieniowanie UV.

Interakcje - Izotretynoina

P.o.
Witamina A
Równoczesne leczenie izotretynoiną i wit. A może spowodować nasilone objawy hiperwitaminozy A; należy unikać równoległego stosowania.

Tetracykliny
Nie stosować równolegle z tetracyklinami (ryzyko wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego).

Fenytoina, kortykosteroidy
Należy zachować ostrożność podczas równoległego stosowania fenytoiny lub działających ogólnie kortykosteroidów.

Miejscowo
Podczas leczenia miejscowego stosować ostrożnie z innymi preparatami stosowanymi miejscowo.

Działania niepożądane - Izotretynoina

P.o. Tolerancja leku zależy od dawki, większość objawów niepożądanych ustępuje w trakcie leczenia lub po jego zakończeniu.

Najczęściej obserwuje się objawy niepożądane związane z hiperwitaminozą A: suchość skóry, wysychanie błon śluzowych nosa i gardła, zapalenie czerwieni wargowej, suchość oczu z zapaleniem spojówek i odwracalne zmętnienie rogówek, nietolerancję soczewek kontaktowych.

Ponadto bardzo często: niedokrwistość, przyspieszone OB, zmiana liczby płytek krwi, zwiększenie aktywności aminotransferaz, , świąd, zapalenie skóry, wysypka rumieniowa, miejscowe złuszczanie naskórka, nadwrażliwość skóry, bóle stawów i mięśni, zwiększenie stężenia triglicerydów w surowicy, zmniejszenie stężenia cholesterolu frakcji HDL.

Często: neutropenia, bóle głowy, krwawienia z nosa, zwiększenie stężenia cholesterolu w surowicy, krwiomocz, białkomocz, zwiększenie stężenia glukozy we krwi.

Rzadko: skórne reakcje alergiczne, reakcje anafilaktyczne, nadwrażliwość, depresja, lęk, zmiany nastroju, agresja, łysienie.

Bardzo rzadko: zakażenia skóry i błon śluzowych wywołane przez bakterie Gram-dodatnie, powiększenie węzłów chłonnych, cukrzyca, zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi, zaburzenia zachowania, zaburzenia psychotyczne, myśli i próby samobójcze, złe samopoczucie, łagodne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe, drgawki, senność, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, zapalenie tarczy nerwu wzrokowego, światłowstręt, upośledzenie widzenia nocnego, zaburzenia różnicowania kolorów, zaćma, zapalenie rogówki, upośledzenie słuchu, zapalenie naczyń, skurcz oskrzeli (szczególnie u chorych na astmę), chrypka, zapalenie okrężnicy, zapalenie jelita krętego, krwawienia z przewodu pokarmowego, biegunka krwotoczna, choroby zapalne jelit, nudności, zapalenie trzustki, zapalenie wątroby, trądzik piorunujący, zaostrzenie lub nawrót trądziku, rumień twarzy, wysypka, hirsutyzm, dystrofia paznokci, zanokcica, nadwrażliwość na promieniowanie UV, ziarniniak ropotwórczy, przebarwienia skóry, zwiększona potliwość, nadmierne tworzenie ziarniny, zapalenie kłębuszków nerkowych, zwiększenie aktywności kinazy kreatynowej we krwi.

Przedawkowanie
Objawy przedawkowania są takie same jak w przypadku ostrej hiperwitaminozy A.

Podanie miejscowe
Po podaniu miejscowym uczucie pieczenia, łuszczenie się i zaczerwienienie skóry, zwłaszcza w początkowym okresie leczenia.

Ciąża i laktacja - Izotretynoina

Kategoria X. Izotretynoina przenika przez łożysko i do pokarmu kobiecego. Działa teratogennie, może wywołać zaburzenia rozwojowe płodu. Nie stosować w okresie ciąży i karmienia piersią. Kobiety w wieku rozrodczym muszą stosować skuteczną metodę antykoncepcji przez 1 mies. przed rozpoczęciem leczenia, podczas leczenia i 1 mies. po jego zakończeniu. Szczegółowe warunki dotyczące stosowania leku u kobiet w wieku rozrodczym – patrz: zarejestrowane materiały producenta.

Dawkowanie - Izotretynoina

Dawkowanie p.o. ustala się indywidualnie; lek stosuje się podczas posiłku, 1 lub 2 ×/d. Początkowo 0,5 mg/kg mc./d. Dawka zwykle stosowana wynosi 0,5–1 mg/kg mc./d.. Długotrwała remisja oraz częstość nawrotów choroby zależą bardziej od całkowitej podanej dawki niż od czasu trwania leczenia lub dawki dobowej. Wykazano, że przekroczenie dawki całkowitej 120–150 mg/kg mc. nie daje żadnych dodatkowych korzyści. Leczenie trwa 16–24 tyg.

Powtarzanie kuracji
W razie nawrotów dolegliwości lub braku poprawy kolejną kurację można rozpocząć nie wcześniej niż po upływie 8 tyg. od zakończenia poprzedniej; oceniając wyniki leczenia, należy pamiętać, że po przerwaniu leczenia często następuje dalsza poprawa.

Niewydolność nerek
U osób z niewydolnością nerek początkowo 10 mg/d.

Miejscowo (także w skojarzeniu z erytromycyną): 1–2 ×/d 15 min po umyciu i wysuszeniu skóry co najmniej przez 3 mies.

Uwagi dla Izotretynoina

Krwiodawstwo
Przeciwwskazane jest oddawanie krwi przez pacjentów leczonych izotretynoiną w trakcie leczenia i przez 1 mies. po jego zakończeniu.

Preparaty na rynku polskim zawierające izotretynoina