Azarga - krople do oczu, zawiesina

Preparat stosowany miejscowo do oka (do worka spojówkowego), zawierający lek z grupy beta-blokerów (tymolol) oraz inhibitor anhydrazy węglanowej (brynzolamid). Obydwie substancje czynne zmniejszają ciśnienie wewnątrzgałkowe w wyniku różnych mechanizmów działania. Działanie preparatu jest silniejsze niż w przypadku zastosowania każdego ze składników w monoterapii.

Preparat zawiera substancję brynzolamid + tymolol

Lek dostępny na receptę

Nazwa preparatu Postać; dawka; opakowanie Producent Cena 100% Cena po refundacji
Azarga
krople do oczu, zawiesina; 1 ml zawiera: 10 mg brynzolamidu, 5 mg tymololu (w postaci maleinianu tymololu); 5 ml
Novartis Europharm
84,77 zł

Uwaga: ceny leków refundowanych są zgodne z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2024 r.

Co zawiera i jak działa Azarga - krople do oczu, zawiesina?

Jest to preparat złożony zawierający 2 substancje czynne: tymolol i brynzolamid. Tymolol należy do grupy leków zwanych beta-blokerami (inna stosowana nazwa to beta-adrenolityki). Działanie tych leków polega na zablokowaniu pewnego typu receptorów, nazywanych receptorami adrenergicznymi typu beta. Są to receptory pobudzane w warunkach fizjologicznych przez uwalnianą po aktywacji współczulnego układu nerwowego adrenalinę lub noradrenalinę. Farmakologiczne zablokowanie receptorów uniemożliwia ich pobudzenie, a przez to ogranicza skutki działania adrenaliny czy noradrenaliny na tkanki docelowe posiadające receptory beta. Preparaty z tej grupy stosowane są głównie jako leki przeciwnadciśnieniowe i w przebiegu chorób układu sercowo–naczyniowego. W postaci kropli do oczu tymolol jest stosowany miejscowo, do worka spojówkowego, gdzie obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe poprzez zmniejszenie wytwarzania cieczy wodnistej. Nie wpływa na szerokość źrenicy ani na akomodację oka. Z worka spojówkowego tymolol dobrze penetruje do struktur oka oraz w znacznym stopniu wchłaniany jest do krwi i może powodować ogólnoustrojowe działania niepożądane. Druga z substancji czynnych preparatu, brynzolamid, jest sulfonamidem stosowanym miejscowo w okulistyce w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Hamuje aktywność enzymu dehydratazy (anhydrazy) węglanowej. Dehydrataza węglanowa jest enzymem występującym w wielu tkankach organizmu, w tym w oku. Zahamowanie aktywności tego enzymu w wyrostkach ciała rzęskowego oka prowadzi do zmniejszenia produkcji cieczy wodnistej i w konsekwencji do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Po podaniu do worka spojówkowego brynzolamid wywiera działanie miejscowe, wchłania się również do krążenia ogólnego. Brynzolamid i jego metabolity wydalane są głównie przez nerki.

Kiedy stosować Azarga - krople do oczu, zawiesina?

Preparat jest wskazany w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego u dorosłych z jaskrą z otwartym kątem przesączania lub nadciśnieniem ocznym, u których nie uzyskano wystarczającego obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego stosując monoterapię.

Kiedy nie stosować preparatu Azarga - krople do oczu, zawiesina?

Niestety, nawet jeżeli istnieją wskazania do stosowania preparatu, nie zawsze można go stosować. Nie możesz stosować preparatu jeżeli jesteś uczulony (wykazujesz nadwrażliwość) na którykolwiek składnik preparatu lub na inne leki z grupy sulfonamidów lub beta-blokerów.
Nie możesz także stosować preparatu jeżeli występuje u Ciebie:
· astma oskrzelowa (także w przeszłości)
· ciężka obturacyjna choroba płuc
· bradykardia zatokowa
· blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia
· wstrząs kardiogenny
· objawowa niewydolność serca
· ciężki alergiczny nieżyt nosa lub nadreaktywność oskrzeli
· kwasica hiperchloremiczna
· ciężkie zaburzenia czynności nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 30 ml/min).
Nie wolno stosować preparatu u kobiet w ciąży, chyba że lekarz uzna to za bezwzględnie konieczne.

Kiedy zachować szczególną ostrożność stosując Azarga - krople do oczu, zawiesina?

Niektóre choroby i inne okoliczności mogą stanowić przeciwwskazanie do stosowania lub wskazanie do zmiany dawkowania preparatu. W pewnych sytuacjach może okazać się konieczne przeprowadzanie określonych badań kontrolnych.
Preparat jest przeznaczony wyłącznie do stosowania zewnętrznego, miejscowo do worka spojówkowego.
Leki z grupy beta-blokerów, w tym tymolol, stosowane miejscowo (do worka spojówkowego) mogą być wchłaniane i powodować ogólnoustrojowe działania niepożądane, charakterystyczne dla tej grupy leków.
U chorych z niewydolnością serca konieczne jest jej ustabilizowanie przed rozpoczęciem stosowania preparatu. Chorzy z ciężkimi chorobami serca w przeszłości powinni pozostawać pod uważnym nadzorem lekarskim. Zalecana jest obserwacja czy nie występują objawy niewydolności serca i kontrola częstotliwości rytmu serca.
Stosowanie tymololu może powodować nasilenie niewydolności serca, sporadycznie prowadzące do zgonu.
Podawanie leku z grupy beta-blokerów (także w postaci kropli do oczu), może sporadycznie spowodować wystąpienie napadu astmy lub zaburzeń oddechowych u chorych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia skurczu oskrzeli. Skurcz oskrzeli u chorych na astmę może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.
Chorzy na cukrzycę oraz osoby zagrożone wystąpieniem hipoglikemii (zmniejszenie stężenia glukozy we krwi) powinni zachować szczególną ostrożność, ponieważ leki z grupy beta-blokerów mogą maskować objawy hipoglikemii, takie jak uczucie kołatania serca, zwiększenie częstotliwości rytmu serca (tachykardia) czy pocenie się. Należy kontrolować stężenie glukozy we krwi.
Preparat może także maskować objawy nadczynności tarczycy, pogarszać przebieg dławicy naczynioskurczowej Prinzmetala, ciężkich obwodowych i ośrodkowych zaburzeń krążenia oraz niedociśnienia.
Brynzolamid jest sulfonamidem i pomimo stosowania miejscowego ulega wchłanianiu do krążenia ogólnego. W związku z tym, możliwe jest wystąpienie działań niepożądanych charakterystycznych dla sulfonamidów stosowanych ogólnie (np. doustnie), w tym reakcji nadwrażliwości o ciężkim przebiegu, takich jak zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka czy ciężkie zaburzenia hematologiczne. W przypadku podejrzenia wystąpienia jakichkolwiek objawów nadwrażliwości należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem (przed ponownym zastosowaniem preparatu). Lekarz może zalecić zaprzestanie stosowania preparatu (w ciężkich przypadkach konieczne może być podjęcie natychmiastowego leczenia doraźnego).
Doustne stosowanie inhibitorów anhydrazy węglanowej może być związane z wystąpieniem kamicy dróg moczowych w efekcie zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. Należy wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia takich zaburzeń podczas stosowania preparatu, ponieważ brynzolamid ulega wchłanianiu do krążenia ogólnego.
Nie zaleca się równoległego stosowania preparatu z innymi inhibitorami anhydrazy węglanowej przyjmowanymi doustnie (działającymi ogólnoustrojowo) ze względu na ryzyko nasilenia działania i wystąpienia działań niepożądanych.
Leki blokujące receptory beta adrenergiczne mogą zwiększać wrażliwość na alergeny i nasilać reakcje nadwrażliwości (w tym reakcje anafilaktyczne, włączając wstrząs anafilaktyczny). Możliwe jest zmniejszenie skuteczności stosowanej wówczas adrenaliny. Należy zachować szczególną ostrożność stosując preparat u chorych z atopowym zapaleniem skóry oraz u osób ze skłonnościami do reakcji alergicznych.
Należy zachować ostrożność jeżeli preparat jest stosowany równolegle z innymi beta-blokerami przyjmowanymi doustnie (działającymi ogólnoustrojowo), ze względu na ryzyko wzajemnego nasilenia działania i wystąpienia działań niepożądanych, zarówno miejscowych jak i ogólnoustrojowych.
Nie zaleca się równoległego stosowania 2. miejscowo działających beta-adrenolityków lub 2. miejscowo podawanych inhibitorów anhydrazy węglanowej.
Nie ma wystarczających danych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa stosowania preparatu u chorych z jaskrą w przebiegu zespołu rzekomego złuszczania (pseudoeksfoliacji) i jaskrą barwnikową. Stosowanie preparatu w tych grupach chorych wymaga zachowania ostrożności ii ścisłego monitorowania ciśnienia wewnątrzgałkowego. Nie ma danych dotyczących stosowania preparatu u chorych z jaskrą z zamykającym się kątem przesączania i nie zaleca się stosowania preparatu w tej grupie chorych.
Brynzolamid ulega wchłanianiu do krążenia ogólnego i u osób w podeszłym wieku może, podobnie jak doustne leki z tej grupy, upośledzać zdolność do wykonywania prac wymagających zwiększonej koncentracji i/lub koordynacji ruchowej.
Nie ma danych dotyczących wpływu preparatu na czynność śródbłonka rogówki u chorych z uszkodzeniami rogówki, szczególnie u chorych z małą liczbą komórek śródbłonka rogówki. W okresie stosowania preparatu osoby stosujące soczewki kontaktowe powinny pozostawać pod starannym nadzorem lekarskim. Preparat może wpływać na stopień uwodnienia rogówki co może zwiększać ryzyko dla rogówki związane ze stosowaniem soczewek kontaktowych. Pozostawanie pod staranną obserwacją lekarską jest także zalecane w innych przypadkach uszkodzenia rogówki, takich jak np. u chorych na cukrzycę lub z dystrofią rogówki.
Zawarty w preparacie środek konserwujący chlorek benzalkoniowy może powodować punktową lub toksyczną wrzodziejącą keratopatię. W przypadku stosowania preparatu u chorych z suchością oka lub uszkodzeniami rogówki wymagany jest staranny nadzór lekarski i obserwacja pacjenta.
Informacje dodatkowe o pozostałych składnikach preparatu:
­ preparat zawiera jako środek konserwujący chlorek benzalkoniowy, który może odkładać się w soczewkach kontaktowych i niszczyć je (powodować zmiany zabarwienia); osoby, które używają soczewek kontaktowych powinny je usunąć przed zakropleniem oczu i odczekać co najmniej 15 minut przed ponownym ich założeniem.

Czy ten preparat ma wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów?
Należy zachować ostrożność, ponieważ po podaniu preparatu do oka, mogą wystąpić przejściowe zaburzenia widzenia, które mogą upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania urządzeń/maszyn. Jeżeli wystąpią zaburzenia widzenia nie wolno prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych do czasu ustąpienia zaburzeń i powrotu ostrego, prawidłowego widzenia.
Brynzolamid ulega wchłanianiu do krążenia ogólnego i u osób w podeszłym wieku może, podobnie jak doustne leki z tej grupy, upośledzać zdolność do wykonywania prac wymagających zwiększonej koncentracji i/lub koordynacji ruchowej.

Dawkowanie preparatu Azarga - krople do oczu, zawiesina

Preparat ma postać kropli do oczu. Stosuj preparat zgodnie z zaleceniami lekarza. Nie przekraczaj zaleconych dawek ponieważ nie zwiększy to skuteczności działania leku a może zaszkodzić Twojemu zdrowiu i życiu. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące stosowania preparatu skonsultuj się z lekarzem.
Dorośli:
Zwykle 1 kropla 2 razy na dobę, do worka spojówkowego.
Aby zminimalizować ogólnoustrojowe wchłanianie preparatu zaleca się zamknięcie powieki lub delikatne uciśnięcie kanalika nosowo-łzowego po zakropleniu leku.
Jeżeli wcześniej w leczeniu jaskry stosowane były inne leki lekarz określi indywidualny schemat zmiany sposobu leczenia.
Jeżeli równolegle stosowane są inne preparaty podawane do oczu należy odczekać co najmniej 5 minut pomiędzy podaniami kolejnych leków.
Przed zastosowaniem preparatu należy dokładnie wstrząsnąć butelkę. Butelkę należy przechowywać dokładnie zamkniętą.
Przed zastosowaniem preparatu należy umyć ręce. Nie należy dotykać końcówką kroplomierza powierzchni oka ani powiek, ani żadnej innej powierzchni, ponieważ może to spowodować zanieczyszczenie preparatu i prowadzić do zakażenia oczu. Zakażenie może powodować poważne uszkodzenia oczu lub utratę wzroku.
Przeciwwskazane jest stosowanie preparatu u chorych z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 30 ml/min) lub z kwasicą hiperchloremiczną.
Dzieci:
Nie ustalono bezpieczeństwa i skuteczności stosowania preparatu u dzieci i młodzieży do 18. roku życia i nie zaleca się jego stosowania w tej grupie wiekowej.

Czy można stosować Azarga - krople do oczu, zawiesina w okresie ciąży i karmienia piersią?

W okresie ciąży nie stosuj żadnego leku bez konsultacji z lekarzem!
Bardzo ważne jest, aby przed zastosowaniem jakiegokolwiek leku w okresie ciąży lub w okresie karmienia piersią skonsultować się z lekarzem i wyjaśnić ponad wszelką wątpliwość potencjalne zagrożenia i korzyści związane ze stosowaniem danego leku. Jeżeli jesteś w ciąży lub planujesz ciążę poinformuj o tym lekarza przepisującego receptę na ten lek.
Nie wolno stosować preparatu w okresie ciąży, chyba że lekarz uzna to za bezwzględnie konieczne.
Przed zastosowaniem preparatu w okresie karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem.

Czy mogę stosować równolegle inne preparaty?

Poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych ostatnio lekach, również o tych, które są wydawane bez recepty.
Nie przeprowadzono szczegółowych badań dotyczących interakcji preparatu z innymi lekami.
Zawarty w preparacie brynzolamid jest inhibitorem anhydrazy węglanowej. Jeżeli preparat jest stosowany równolegle z innymi inhibitorami anhydrazy węglanowej przyjmowanymi doustnie (działającymi ogólnoustrojowo), istnieje ryzyko nasilenia działania i wystąpienia działań niepożądanych, np. zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. Nie zaleca się takiego leczenia skojarzonego.
Należy zachować ostrożność jeżeli równolegle przyjmowane są leki hamujące aktywność izoenzymu 3A4 cytochromu P450, takie jak np. ketokonazol, itrakonazol, klotrimazol, rytonawir, troleandomycyna; leki te mogą hamować metabolizm brynzolamidu, nie powinny jednak powodować jego kumulacji.
Preparat zawiera tymolol, lek z grupy beta-blokerów. Należy zachować ostrożność jeżeli preparat stosowany jest równolegle z niżej wymienionymi lekami (podawanymi ogólnie), ze względu na ryzyko nasilenia działania prowadzącego do zmniejszenia częstotliwości rytmu serca (bradykardii) oraz znacznego niedociśnienia tętniczego:
· beta-blokery (inna nazwa: leki beta-adrenolityczne)
· antagoniści kanałów wapniowych (np. werapamil, diltiazem, nifedypina)
· leki przeciwarytmiczne
· glikozydy naparstnicy
· parasympatykomimetyki
· leki przeciwnadciśnieniowe, takie jak np. rezerpina, klonidyna, metylodopa, guanetydyna, guanfacyna.
W okresie stosowania preparatu nie należy nagle przerywać stosowania leków przeciwnadciśnieniowych, takich jak klonidyna, ze względu na ryzyko nagłego wzrostu ciśnienia tętniczego.
Chinidyna i inne leki hamujące aktywność izoenzymu 2D6 cytochromu P450 mogą hamować metabolizm tymololu i nasilać jego działanie, co może prowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego i zmniejszenia częstotliwości rytmu serca (bradykardia).
Należy zachować szczególną ostrożność jeżeli preparat jest stosowany równolegle z insuliną lub doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi; beta-blokery mogą maskować objawy hipoglikemii; należy kontrolować stężenie glukozy we krwi, szczególnie często w początkowym okresie leczenia. Konieczne może być dostosowanie dawkowania leków przeciwcukrzycowych przez lekarza.
Nie zaleca się równoległego stosowania dwóch miejscowo działających beta-adrenolityków lub 2. miejscowo działających inhibitorów anhydrazy węglanowej.
W przypadku miejscowego stosowania innych preparatów ocznych, należy zachować co najmniej 5 minutowy odstęp czasowy pomiędzy kolejnymi podaniami leków.

Jakie działania niepożądane mogą wystąpić przy stosowaniu Azarga - krople do oczu, zawiesina?

Jak każdy lek, również Azarga może powodować działania niepożądane, chociaż nie wystąpią one u wszystkich chorych stosujących ten preparat. Pamiętaj, że oczekiwane korzyści ze stosowania leku są z reguły większe, niż szkody wynikające z pojawienia się działań niepożądanych.
Mogą wystąpić miejscowe działania niepożądane, dotyczące oka/oczu, takie jak: niewyraźne widzenie, podrażnienie, ból oka, uczucie obecności ciała obcego w oku, suchość oka, wydzielina z oka, świąd, przekrwienie gałki ocznej i spojówek, uczucie dyskomfortu, nadżerki rogówki, punkcikowate zapalenie rogówki, alergiczne zapalenie spojówek, choroby rogówki, zapalenie komory przedniej oka, nieprawidłowe czucie w oku, alergiczne zapalenie powiek, zapalenie brzegów powiek, obrzęk i świąd powiek, rumień powiek, łzawienie, przekrwienie spojówek, zaburzenia widzenia.
Mogą wystąpić ogólnoustrojowe działania niepożądane, takie jak: bóle i/lub zawroty głowy, zaburzenia smaku (gorzki lub nieprawidłowy smak w ustach), bezsenność, zmniejszenie ciśnienia tętniczego, ból gardła i krtani, wyciek z nosa, kaszel, przewlekła obturacyjna choroba płuc, liszaj płaski.
Brynzolamid jest sulfonamidem i pomimo stosowania miejscowego ulega wchłanianiu do krążenia ogólnego. W związku z tym, możliwe jest wystąpienie działań niepożądanych charakterystycznych dla sulfonamidów stosowanych ogólnie (np. doustnie), w tym reakcji nadwrażliwości o ciężkim przebiegu, takich jak zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka czy ciężkie zaburzenia hematologiczne.
Tymolol jest beta-blokerem. Leki z grupy beta-blokerów stosowane miejscowo, do worka spojówkowego, mogą być wchłaniane i powodować ogólnoustrojowe działania niepożądane, charakterystyczne dla tej grupy leków.
Możliwe jest także wystąpienie działań niepożądanych, które występowały podczas stosowania każdej z substancji czynnych w monoterapii, w tym:
· w przypadku brynzolamidu działania niepożądane, dotyczące oka/oczu, takie jak: niewyraźne widzenie, zaburzenia widzenia, podrażnienie oka, ból oka, suchość oka, wydzielina z oka, świąd i przekrwienie gałki ocznej i spojówek, uczucie obecności ciała obcego w oku, nadżerki rogówki, zapalenie rogówki, punkcikowate zapalenie rogówki, uszkodzenie rogówki, zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, zapalenie spojówek, zapalenie gruczołów tarczkowych, światłowstręt, nieprawidłowe czucie w oku, zabarwienie twardówki i/lub rogówki, torbiel podspojówkowa, świąd powiek, zapalenie brzegów powiek, obrzęk powiek, łzawienie, utrata rzęs; a także, ogólnoustrojowe działania niepożądane, takie jak: bóle i zawroty głowy, gorzki lub nietypowy smak w ustach, zaburzenia pamięci, zaburzenia ruchowe, parestezje, zaburzenia czucia, drżenia, apatia, depresja, koszmary senne, bezsenność/senność, nerwowość, szumy w uszach, zmniejszenie/zwiększenie częstotliwości rytmu serca, zaburzenia rytmu serca, kołatania serca, niewydolność sercowo-oddechowa, dławica piersiowa, ból w klatce piersiowej, duszność, nadreaktywność oskrzeli, kaszel, astma, zapalenie gardła i zatok, nieżyt nosa, podrażnienie gardła, ból krtani i gardła, katar, suchość w ustach, zapalenie przełyku, biegunka, nudności, wymioty, niestrawność, ból brzucha, nieprawidłowe wyniki badań czynności wątroby, zmniejszenie liczby krwinek czerwonych, zwiększenie stężenia chlorków we krwi, ból pleców, kurcze mięśni, bóle mięśni i stawów, ból nerek, zwiększona częstość oddawania moczu, zaburzenia funkcji seksualnych (impotencja), złe samopoczucie, osłabienie, zmęczenie, obrzęki obwodowe, reakcje nadwrażliwości (w tym pokrzywka, wysypka, świąd, obrzęk naczynioruchowy),łysienie, zapalenie skóry, rumień;
· w przypadku tymololu działania niepożądane, dotyczące oka/oczu, takie jak: podrażnienie (pieczenie, kłucie), zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, suchość oczu, opadanie powiek, zmniejszenie wrażliwości rogówki, zaburzenia widzenia, widzenie podwójne, odwarstwienie siatkówki (po zabiegu filtracyjnym); a także, ogólnoustrojowe działania niepożądane, takie jak: zmniejszenie częstotliwości rytmu serca (bradykardia), zaburzenia rytmu serca, udar/niedokrwienie mózgu, niewydolność serca, zatrzymanie akcji serca, zmniejszenie szybkości przewodzenia przedsionkowo-komorowego, niedociśnienie tętnicze, nasilenie dławicy piersiowej, nasilenie zaburzeń krążenia obwodowego (nasilenie objawów zespołu Raynauda, nasilenie chromania przestankowego, zimne stopy i dłonie), skurcz oskrzeli u chorych na astmę oskrzelową lub obturacyjne choroby dróg oddechowych, duszność, kaszel, niewydolność oddechowa, zatkanie nosa, osłabienie, zmęczenie, ból w klatce piersiowej, bóle kończyn, łysienie, zaostrzenie łuszczycy, reakcje nadwrażliwości (wysypka, pokrzywka, świąd, obrzęk naczynioruchowy, reakcje anafilaktyczne), bóle i/lub zawroty głowy, depresja, zaburzenia snu, zaburzenia pamięci, nasilenie objawów miastenii (w tym opadanie powiek), parestezje, zaburzenia koncentracji, nudności, wymioty, biegunka, suchość w jamie ustnej, zaburzenia funkcji seksualnych (impotencja), maskowanie objawów hipoglikemii, toczeń rumieniowaty układowy.
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta