Ifosfamid

Ifosfamid – lek stosowany w chemioterapii nowotworów, pochodna iperytu azotowego (chlormetyny). Ze względu na swoje działanie należy do grupy leków przeciwnowotworowych o właściwościach alkilujących (alkilacja – reakcja chemiczna polegająca na przyłączeniu grupy alkilowej do związku chemicznego). Pierwsze próby z zastosowaniem pochodnych iperytu azotowego w leczeniu nowotworów miały miejsce już w latach 40-tych XX wieku, jednak substancje te były źle tolerowane ze względu na swoją toksyczność. W latach 50 –tych opracowano inne substancje z tej grupy, o podobnym działaniu przeciwnowotworowym, jednak lepiej tolerowane, a wśród nich cyklofosfamid i ifosfamid. Leki te, obok innych pochodnych iperytu azotowego (melfalan, chlorambucyl) do dziś są powszechnie stosowane w chemioterapii nowotworów. Ifosfamid jest syntetycznym analogiem cyklofosfamidu, jednakże w wielu przypadkach nowotwory oporne na cyklofosfamid oraz nawroty po leczeniu cyklofosfamidem odpowiadają na podanie ifosfamidu.
Ifosfamid jest nieaktywnym farmakologicznie prolekiem, który w wątrobie ulega przekształceniom do aktywnych metabolitów o działaniu przeciwnowotworowym. Metabolity ifosfamidu wykazują działanie alkilujące w stosunku do makrocząsteczek biologicznych, w szczególności do kwasu nukleinowego DNA. Alkilacja jest chemiczną modyfikacją, która powoduje zmiany strukturalne i fragmentację łańcuchów DNA, a w konsekwencji zaburzenia syntezy DNA i RNA, zaburzenia syntezy białek oraz uniemożliwienie podziałów komórkowych. Zmiany te prowadzą w efekcie do śmierci komórki. Działanie ifosfamidu dotyczy szczególnie komórek szybko dzielących się (w których mechanizmy naprawy DNA są niewystarczające) jakimi są komórki nowotworowe. Ifosfamid ogranicza wzrost i rozwój nowotworu. Ifosfamid stosowany jest w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym w chemioterapii: guzów litych (raka jądra, raka jajnika, raka piersi, raka szyjki macicy, drobnokomórkowego i niedrobnokomórkowego raka płuc, mięsaków), ziarnicy złośliwej (choroba Hodgkina) i chłoniaków nieziarniczych. Zwykle stosowany jako leczenie drugiego rzutu, po niepowodzeniu wcześniejszej terapii.
Ze stosowaniem ifosfamidu wiąże się ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia. Podobnie jak w przypadku innych leków hamujących podziały komórkowe mogą wystąpić działania niepożądane dotyczące tkanek prawidłowych o częstych podziałach komórkowych (np. szpik kostny, tkanka nabłonkowa). Jednym z najczęściej występujących działań niepożądanych ifosfamidu jest hamowanie czynności krwiotwórczej szpiku kostnego. Istnieje ryzyko wystąpienia leukopenii/neutropenii, niekiedy znacznie nasilonych oraz innych zaburzeń hematologicznych (np. małopłytkowość, niedokrwistość) i zakażeń w wyniku zmniejszenia odporności. W okresie leczenia konieczna jest częsta kontrola hematologiczna (w niektórych przypadkach nawet codzienna), a wyniki badań mogą wskazywać na konieczność przerwania leczenia. Innym bardzo częstym działaniem niepożądanym ifosfamidu jest zależne od dawki działanie urotoksyczne. Wydalane z moczem aktywne metabolity ifosfamidu powodują zmiany w odprowadzających drogach moczowych, działając toksycznie szczególnie na nabłonek w pęcherzu moczowym. Może wystąpić zapalenie pęcherza moczowego i krwinkomocz, rzadziej krwotoczne zapalenie pęcherza, zapalenie śródmiąższowe pęcherza i stwardnienie jego ściany. Jeżeli w okresie leczenia wystąpi zapalenie pęcherza moczowego lub w moczu pojawią się krwinki czerwone (erytrocyty) leczenie należy przerwać do czasu ustąpienia objawów. Stosowanie mesny i odpowiednie nawodnienie pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia i nasilenie toksycznego działania ifosfamidu na pęcherz moczowy. Mogą też wystąpić związane ze stosowaniem ifosfamidu zaburzenia czynności nerek (nefropatie w postaci zaburzeń kanalikowych, rzadziej kłębuszkowych, zaburzenia równowagi elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, ostra lub przewlekła niewydolność nerek). Ifosfamid bardzo często powoduje nudności i wymioty, rzadziej jadłowstręt, zaparciabiegunki. Działanie ifosfamidu na nabłonek przewodu pokarmowego często powoduje stany zapalne błon śluzowych i bóle brzucha. Stosowanie ifosfamidu wiąże się z ryzykiem jego toksycznego działania na układ nerwowy. Chorzy z przerzutami nowotworowymi do mózgu i/lub objawami mózgowymi muszą pozostawać pod ścisłą obserwacją lekarza. Istnieje duże ryzyko wystąpienia encefalopatii (uszkodzeń mózgu), szczególnie u chorych z niewydolnością nerek, z utrudnionym odpływem moczu z przyczyn pozanerkowych (np. guzy w obrębie miednicy małej), stosujących uprzednio leki nefrotoksyczne (np. cisplatynę) oraz u chorych w podeszłym wieku, w złym stanie ogólnym, nadużywających alkoholu, z niewydolnością wątroby, z kwasicą lub zmniejszonym stężeniem albuminwodorowęglanów we krwi. Encefalopatia ma zwykle charakter przemijający i ustępuje po kilku dniach po zaprzestaniu stosowania ifosfamidu. W przypadku wystąpienia encefalopatii należy przerwać leczenie i nie stosować powtórnie ifosfamidu. Encefalopatia najczęściej powoduje ospałość i senność, które mogą przechodzić w śpiączkę. Inne, mniej częste objawy to: zawroty głowy, zaburzenia pamięci, omamy, psychozy, niepokój ruchowy, splątanie, dezorientacja, rzadko objawy móżdżkowe i drgawki (w sporadycznych przypadkach mogące prowadzić do śmierci). Ifosfamid może także wykazywać działanie kardiotoksyczne (działanie uszkadzające serce), które może być szczególnie nasilone u chorych poddawanych wcześniej radioterapii (napromienianie okolicy serca) lub chorych leczonych antybiotykami antracyklinowymi (np. doksorubicyną). Możliwe: zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków/komór, niewydolność sercazawał serca. Chorzy z wcześniej istniejącą chorobą serca wymagają regularnej kontroli elektrolitów i ścisłej obserwacji medycznej. Ifosfamid, podobnie jak inne leki cytotoksyczne, jest przeciwwskazany w okresie ciąży, ponieważ może powodować uszkodzenie płodu. Zaburza płodność, może uszkadzać komórki rozrodcze, może powodować nieodwracalną bezpłodność. Ifosfamid ma działanie mutagenne i może przyczyniać się do wystąpienia wtórnych nowotworów, w tym ostrych białaczek i raka przewodów moczowych. Ponadto, ifosfamid może powodować wystąpienie ciężkich reakcji nadwrażliwości, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia (np. niedociśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, reakcje anafilaktyczne, w tym wstrząs anafilaktyczny). Należy pamiętać, że wyżej wymienione działania niepożądane nie przedstawiają wszystkich znanych działań niepożądanych ifosfamidu. Przedstawiono działania niepożądane występujące najczęściej i/lub o dużym znaczeniu klinicznym.
Lek podaje się dożylnie w postaci wlewu. Ifosfamid nie jest aktywny farmakologicznie, metabolizowany w wątrobie do postaci aktywnych. Ifosfamid i jego metabolity szybko przenikają do różnych tkanek i narządów. Może przenikać do płynu mózgowo-rdzeniowego, przenikalność jego metabolitów przez barierę krew-mózg u dorosłych jest nieznana. Ifosfamid i jego metabolity wydalane są głównie z moczem. Wydalane z moczem aktywne metabolity są odpowiedzialne za urotoksyczne działanie leku. W przypadku niewydolności nerek działanie neurotoksyczne ifosfamidu może ulec nasileniu i dlatego zaleca się zmniejszenie dawki w tej grupie chorych.

Przeczytaj też artykuły

Preparaty na rynku polskim zawierające ifosfamid

Holoxan (proszek do przygotowania roztworu do wstrzykiwań)

Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta