medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Antybiotyk, półsyntetyczna pochodna ryfamycyny SV, występuje w formie polimorficznej α, działa bakteriobójczo, praktycznie nie wchłania się z przewodu pokarmowego.Mechanizm działania polega na nieodwracalnym wiązaniu rifaksyminy z podjednostką β DNA-zależnej polimerazy RNA i wskutek tego hamowaniu syntezy bakteryjnego RNA oraz białek. Ryfaksymina wykazuje szerokie spektrum aktywności przeciwbakteryjnej, włączając w to większość bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, tlenowych i beztlenowych, w tym gatunków wytwarzających amoniak. Może hamować namnażanie bakterii powodujących deaminację mocznika, ograniczając tym samym produkcję amoniaku i innych substancji uważanych za pełniące ważną rolę w patogenezie encefalopatii wątrobowej.
Oporność bakterii
Rozwój oporności na ryfaksyminę jest spowodowany przede wszystkim odwracalną jednostopniową mutacją chromosomalną, w obrębie genu rpoB kodującego bakteryjną polimerazę RNA.
Przypadki wykrycia rozwoju szczepów opornych wśród bakterii izolowanych od pacjentów cierpiących na biegunkę podróżnych były bardzo rzadkie. W przeprowadzonych badaniach zmian oporności flory jelitowej, u osób z biegunką podróżnych leczonych ryfaksyminą nie wykryto szczepów opornych wśród bakterii Gram-dodatnich (np. Enterococus spp.) ani Gram-ujemnych (E. coli) w trakcie trwającego 3 dni leczenia. W badaniach rozwoju oporności u prawidłowej flory jelitowej podczas wielokrotnego podawania dużych dawek rifaksyminy tak osobom zdrowym, jak i z nieswoistymi stanami zapalanymi jelit, wyizolowano niestabilne populacje szczepów opornych, które jednak nie kolonizowały przewodu pokarmowego, nie zastępowały szczepów wrażliwych i szybko zanikały po zakończeniu leczenia. Dostępne dane wskazują również, że leczenie ryfaksyminą u pacjentów będących nosicielami M. tuberculosis lub N. meningitidis nie powodowało selekcji szczepów opornych na ryfampicynę.
Z powodu bardzo małego wchłaniania rifaksyminy z przewodu pokarmowego, nie jest ona klinicznie skuteczna przeciwko inwazyjnym drobnoustrojom, które przeniknęły przez śluzówkę jelit do krwi, nawet jeśli bakterie te są podatne na rifaksyminę w badaniach in vitro.
Spektrum przeciwbakteryjne
W badaniach in vitro wykazano, że następujące drobnoustroje wykazują wrażliwość na ryfaksyminę:
Bakterie Gram-ujemne tlenowe: Salmonella spp., Shigella spp., E. coli (w tym szczepy enteropatogenne), Proteus spp., Campylobacter spp., Pseudomonas spp., Yersinia spp., Enterobacter spp., Klebsiella spp., H. pylori.
Bakterie Gram-ujemne beztlenowe: Bacteroides spp. (włącznie z B. fragilis), F. nucleatum.
Bakterie Gram-dodatnie tlenowe: Streptococcus spp., Enterococcus spp. (włącznie z E. fecalis), Staphylococcus spp.
Bakterie Gram-dodatnie beztlenowe: Clostridium spp. (włącznie z C. difficile i C. perfringens), Peptostreptococcus spp.
Farmakokinetyka
Stopień narażenia ogólnoustrojowego na ryfaksyminę u ludzi charakteryzuje się nieliniową kinetyką (zależną od wielkości dawki), co wynika z ograniczonej stopniem rozpuszczalności możliwości wchłaniania. Po podaniu p.o. ryfaksymina w formie polimorficznej α wchłania się tylko nieznacznie z przewodu pokarmowego (<1%); podanie leku w ciągu 30 min od bogatotłuszczowego śniadania powodowało nieistotne klinicznie zwiększenie wchłaniania. Porównawcze badania farmakokinetyczne wykazały, że formy polimorficzne ryfaksyminy inne niż α są wchłaniane w znacznie większym stopniu. Ryfaksymina w umiarkowanym stopniu wiąże się z białkami osocza; średni poziom wiązania wynosił 67,5% u osób zdrowych oraz 62% u pacjentów z niewydolnością wątroby. Po wielokrotnym podaniu ryfaksyminy w dawkach terapeutycznych, tak osobom zdrowym jak i pacjentom z uszkodzoną śluzówką jelit (w przebiegu nieswoistego zapalenia jelit), jej stężenia w osoczu były znikome, natomiast stężenia leku w świetle przewodu pokarmowego i w kale były znaczne. Ryfaksymina nie jest rozkładana ani metabolizowana podczas pasażu przez układ pokarmowy. Mniej niż 0,01% podanej dawki było wykrywane w moczu w postaci 25-deacetyloryfaksyminy, jedynego zidentyfikowano u ludzi metabolitu ryfaksyminy. Jest wydalana prawie wyłącznie z kałem (96,9% podanej dawki), ilość wykrywana w moczu nie przekracza 0,4% podanej dawki.
Leczenie chorób przewodu pokarmowego
Leczenie chorób przewodu pokarmowego u dorosłych i dzieci >12. rż., wywołanych wrażliwymi bakteriami, takich jak zakażenia jelitowe lub biegunka podróżnych, z wyjątkiem biegunek przebiegających z gorączką i/lub obecnością krwi w kale lub gdy liczba nieuformowanych stolców jest >8/d.
Leczenie encefalopatii wątrobowej oraz zmniejszenie częstości nawrotów jawnej encefalopatii wątrobowej u dorosłych.
Leczenie objawowej, niepowikłanej choroby uchyłkowej jelita grubego u dorosłych stosujących dietę bogatoresztkową.
Leczenie postaci biegunkowej zespołu jelita drażliwego.
Nadwrażliwość na ryfaksyminę, inne pochodne ryfamycyny lub którykolwiek składnik preparatu, niedrożność jelit, ciężkie wrzodziejące uszkodzenie jelit.
Powikłania w przebiegu biegunki
Lekunie powinno się stosować u pacjentów z biegunką powikłaną gorączką lub z obecnością krwi w kale albo z dużą częstością stolców (≥ 8/d). Objawy takie są zwykle wyrazem znacznego zajęcia błony śluzowej jelita przez bakterie z rodzajów takich jak: Campylobacter, Salmonella i Shigella, a rifaksymina, przy znikomym wchłanianiu w przewodzie pokarmowym, nie jest skuteczna w takich przypadkach.
W przypadku nasilania się lub przedłużania się objawów biegunki zakaźnej >24–48 h rifaksyminę należy odstawić i wdrożyć inne leczenie.
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit
Podobnie jak w przypadku innych antybiotyków, w wyniku leczenia ryfaksyminą może wystąpić biegunka związana z zakażeniem bakteriami C. difficile w tym rzekomobłoniaste zapalenie jelit o różnym stopniu nasilenia.
Zaburzenia czynności wątroby
Dostępne dane kliniczne dla chorych z niewydolnością wątroby wskazują na większe narażenie ogólnoustrojowe niż obserwowane u pacjentów zdrowych. Nie zaleca się zmiany dawkowania u osób z zaburzeniami czynności wątroby, ale rifaksyminę należy stosować ostrożnie u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności tego narządu (C w skali Childa i Pugha) oraz u osób ze wskaźnikiem MELD >25.
Zmiana zabarwienia moczu
Pomimo nieznacznego wchłaniania leku, podobnie jak w przypadku wszystkich pochodnych ryfamycyny, ryfaksymina może powodować czerwone zabarwienie moczu.
Stosowanie u dzieci
Nie oceniano farmakokinetyki leku u dzieci. Nie ustalono skuteczności, bezpieczeństwa ani schematu dawkowania w leczeniu u dzieci do 12. rż.
Inne pochodne ryfamycyny
Brak doświadczenia w stosowaniu ryfaksyminy u pacjentów, którzy przyjmują jednocześnie inny antybiotyk z grupy ryfamycyn w celu leczenia ogólnoustrojowego zakażenia bakteryjnego. W związku z brakiem danych i potencjalnym ciężkim zaburzeniem flory jelitowej o nieznanych skutkach nie zaleca się jednoczesnego podawania ryfaksyminy z innymi pochodnymi ryfamycyny.
Leki będące substratami, inhibitorami lub induktorami enzymów cytochromu P-450
Ryfaksymina nie hamuje głównych izoenzymów cytochromu P-450 odpowiedzialnych za metabolizm leków (CYPs1A2, 2A6, 2B6, 2C8, 2C9, 2C19, 2D6, 2E1, oraz 3A4). W badaniach in vitro nie indukowała CYP1A2 i CYP2B6, natomiast w niewielkim stopniu indukowała izoenzym CYP3A4. Wykazano, że choć u osób zdrowych ryfaksymina nie wpływa znacząco na farmakokinetykę substratów CYP3A4, to u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby nie można wykluczyć, że może zmniejszać narażenie na równocześnie podawane substraty CYP3A4 (np. warfaryna, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwarytmiczne).
Wyniki badania in vitro sugerują, że ryfaksymina jest metabolizowana przez CYP3A4. Nie wiadomo czy podawane równocześnie leki będące inhibitorami CYP3A4 mogą zwiększyć ogólnoustrojowe narażenie na ryfaksyminę.
Leki będące substratami, inhibitorami lub induktorami białek transportowych
Należy zachować ostrożność podczas jednoczesnego stosowania ryfaksyminy i inhibitorów glikoproteiny P takich jak cyklosporyna. Wyniki badania in vitro sugerują, że ryfaksymina jest umiarkowanym substratem glikoproteiny P. U osób zdrowych jednoczesne podanie cyklosporyny (600 mg), silnego inhibitora glikoproteiny P, z pojedynczą dawką ryfaksyminy (550 mg) powodowało odpowiednio 83-krotny oraz 124-krotny wzrost średniego stężenia cmax oraz średniego AUC ryfaksyminy. Znaczenie kliniczne takiego wzrostu narażenia ogólnoustrojowego na ryfaksyminę jest nieznane.
Wyniki badań in vitro sugerują, że interakcje kliniczne pomiędzy ryfaksyminą a innymi lekami, które są substratami dla glikoproteiny P lub innych białek transportowych (MDR1, MRP2, MRP4, BCRP, BSEP) są mało prawdopodobne.
Doustne leki przeciwzakrzepowe
W związku z podawaniem ryfaksyminy może być konieczne dostosowanie dawki doustnych leków przeciwzakrzepowych, w celu utrzymania parametrów krzepnięcia w wymaganym przedziale terapeutycznym. U pacjentów leczonych warfaryną, którym przepisano jednocześnie ryfaksyminę, obserwowano przypadki zarówno zmniejszenia jak i zwiększenia (w niektórych przypadkach związanego z incydentem krwotocznym) wartości INR. Jeżeli jednoczesne podawanie obu leków jest konieczne, INR powinien być starannie monitorowany, podczas włączania leczenia ryfaksyminą i po jego przerwaniu.
Doustne środki antykoncepcyjne
Ze względu na wpływ ryfaksyminy na florę jelitową, skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych może być zmniejszona w czasie trwania leczenia, jednak takie interakcje nie były często zgłaszane. Zaleca się stosowanie dodatkowych środków antykoncepcyjnych, szczególnie w przypadku preparatów, w których zawartość estrogenów jest <50 µg/dawkę.
Węgiel aktywowany
W przypadku podawania węgla aktywnego, ryfaksyminę należy przyjmować co najmniej 2 h po jego przyjęciu.
Poszczególne działania niepożądane różniły się zgłaszaną częstością występowania, w zależności od preparatu ryfaksyminy poddawanego ocenie.
Często: bóle brzucha, zaparcie, nagła potrzeba wypróżnienia, bolesne parcie na stolec, biegunka, wzdęcie, również z oddawaniem wiatrów, wzmożone napięcie powłok brzusznych, nudności, wymioty, gorączka, zawroty głowy, ból głowy, depresja.
Niezbyt często: ból w górnej części jamy brzusznej, wodobrzusze, niestrawność, suchość w jamie ustnej, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, stolce z domieszką śluzu lub ze świeżą krwią, twarde stolce, zaburzenia smaku, krwawienie z żylaków przełyku, uczucie dyskomfortu w żołądku, jadłowstręt, niedoczulica, zaburzenia równowagi, podwójne widzenie, ból ucha, zatokowy ból głowy, migrena, parestezje, zaburzenia snu, senność, bezsenność, nerwowość, obniżony nastrój, stany splątania, lęk, amnezja, drgawki, zaburzenia uwagi, zaburzenia pamięci, upadki, astenia, bóle, uczucie dyskomfortu, bóle pleców, skurcze mięśni, osłabienie siły mięśniowej, ból szyi, zimne poty, kaszel, suchość w gardle, niedrożność nosa, wodnisty wyciek z nosa, ból gardła i krtani, objawy grypopodobne, stany zapalne nosa, stany zapalne gardła, zakażenia górnych dróg oddechowych, kandydoza, drożdżakowe zakażenie pochwy, zakażenia Herpes simplex, kołatanie serca, duszność, dreszcze, nadmierna potliwość, brak efektu terapeutycznego leku, obrzęk obwodowy, nadmiernie częste miesiączki, zwiększenie aktywności AST, wzrost ciśnienia tętniczego, niedokrwistość, hiperkaliemia, odwodnienie, zakażenie dróg moczowych, białkomocz, krwiomocz, glikozuria, częstomocz, wielomocz, limfocytoza, monocytoza, neutropenia, wysypka, osutka, reakcje fotoalergiczne, nagłe zaczerwienienie twarzy.
Rzadko: zapalenie płuc, zapalenie tkanki łącznej, niedociśnienie, przewlekła obturacyjna choroba płuc, zaparcie, stłuczenia, ból po wykonaniu zabiegów medycznych.
Odnotowano również: małopłytkowość, nieprawidłowe wyniki testów wątrobowych, reakcje anafilaktyczne, nadwrażliwość, zakażenia bakteriami rodzaju Clostridium, zaburzenia wartości współczynnika INR, stan przedomdleniowy, omdlenia, obrzęk naczyniowo-nerwowy, zapalenie skóry, złuszczające zapalenie skóry, wyprysk, rumień, wybroczyny, pokrzywka, świąd, egzema.
Przedawkowanie
W razie przypadkowego przedawkowania zaleca się leczenie objawowe i wspomagające.
Brak danych lub istnieją tylko ograniczone dane dotyczące stosowania rifaksyminy u kobiet w ciąży. W celu zachowania ostrożności zaleca się unikania stosowania ryfaksyminy w czasie ciąży.
Nie wiadomo czy ryfaksymina lub jej metabolity przenikają do pokarmu kobiecego, jednak nie można wykluczyć ryzyka narażenia dla dziecka karmionego piersią. Należy podjąć decyzję o zaprzestaniu karmienia lub podawania ryfaksyminy, w oparciu o korzyści wynikające z karmienia piersią dla dziecka oraz korzyści z leczenia dla matki.
P.o., niezależnie od posiłków.
Choroby przewodu pokarmowego jak zakażenia jelitowe, biegunka podróżnych
Dorośli i dzieci w wieku >12 lat. W zakażeniach jelitowych od 200 mg co 8 h do 400 mg co 8–12 h. W biegunce podróżnych 200 mg co 8 h przez 3 dni; nie należy przekraczać tego czasu leczenia ani powtarzać leczenia, jeżeli objawy biegunki powróciły po krótkim okresie remisji.
Encefalopatia wątrobowa
Dorośli. 400 mg co 8 h, nie dłużej niż przez 7 dni.
Zmniejszenie częstości nawrotów epizodów jawnej encefalopatii wątrobowej
Dorośli. 550 mg 2 ×/d. W badaniach klinicznych lek był stosowany przez 6 mies., a 91% pacjentów stosowało równolegle laktulozę. W przypadku decyzji o dłuższym leczeniu należy uwzględnić stosunek korzyści do ryzyka, zwłaszcza związanego z progresją zaburzeń czynności wątroby.
Niepowikłana objawowa choroba uchyłkowa jelita grubego u pacjentów stosujących dietę bogatoresztkową
Dorośli. 400 mg co 12 h przez 7 dni. W razie potrzeby leczenie można powtarzać w kolejnych miesiącach, w sumie maks. 12 cykli po 7 dni każdy. Leczenie należy zakończyć po całkowitym ustąpieniu objawów. Cykl leczenia nie powinien przekraczać 7 dni, każdy kolejny cykl leczenia powinien być poprzedzony 30-dniowym okresem bez stosowania leku.
Zaburzenia czynności wątroby, zaburzenia czynności nerek, osoby w podeszłym wieku
Nie ma potrzeby modyfikowania dawkowania u osób z zaburzeniem czynności wątroby ani w podeszłym wieku. U osób z zaburzeniem czynności nerek nie zaleca się modyfikacji dawkowania, ale należy zachować ostrożność podczas podawania rifaksyminy.
Dzieci
Brak danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności leczenia u dzieci do 12. rż., brak zaleceń dotyczących dawkowania w tej populacji.
Lek wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. W badaniach klinicznych z grupą kontrolną zgłaszano zawroty głowy i senność.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
