medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Pochodna pirazolonu o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i spazmolitycznym. Mechanizm działania nie został w pełni wyjaśniony. Wyniki badań wskazują, że metamizol i jego główny metabolit, 4-N-metyloaminoantypiryna (MAA), działają prawdopodobnie zarówno poprzez ośrodkowy, jak i obwodowy układ nerwowy: stymulowanie uwalniania beta-endorfin, zmniejszanie stężenia endogennych pirogenów i wywieranie bezpośredniego wpływu na ośrodek termoregulacji w podwzgórzu oraz hamowanie aktywności cyklooksygenazy i w konsekwencji syntezy prostaglandyn.
Farmakokinetyka
Metamizol po podaniu p.o. dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, tmax dla leku w postaci tabl. wynosi 1,2–2 h, w postaci kropli – 1,15±0,45 h. Pokarm nie wpływa na wchłanianie metamizolu. Po podaniu i.v. tmax wynosi ok. 9 minut, po podaniu i.m. – 1,7±0,69 h. Ulega hydrolizie do wykazującej działanie kliniczne 4-N-metyloaminoantypiryny (MAA), a następnie do 4-N-formyloaminoantypiryny (FAA– metabolit ostateczny) i do 4-aminoantypiryny (AA); AA ulega dalszej przemianie do 4-N-acetyloaminoantypiryny (AAA) przy udziale polimorficznej N-acetylotransferazy. Działanie kliniczne wykazuje głównie MAA, w pewnym stopniu także AA. Wartość AUC dla AA wynosi ok. 25% wartości AUC dla MAA. AAA i FAA są prawdopodobnie farmakologicznie nieaktywne. Metabolity metamizolu wiążą się z białkami osocza w stopniu mniejszym niż 60%. MAA wiąże się w 58%, AA w 48%, FAA w 18% a AAA w 14%. Metamizol przenika przez łożysko, a jego metabolity – do pokarmu kobiecego. Farmakokinetyka metabolitów jest nieliniowa. Wydalany w formie metabolitów, głównie przez nerki (96%). Po podaniu p.o. t1/2 wynosi 2,6–3,5 h, po podaniu i.v. – ok. 14 min. t1/2 w fazie eliminacji wynosi odpowiednio 2,7±0,5 h dla MAA, 3,7±1,3 h dla AA, 9,5±1,5 h dla AAA i 11,2±1,5 h dla FAA. Wydalanie MAA zmniejszało się o 22% po wielokrotnym podaniu metamizolu, a u pacjentów w podeszłym wieku o 33%. U osób w podeszłym wieku AUC zwiększa się 2–3-krotnie. U pacjentów z marskością wątroby t1/2 w fazie eliminacji MAA i FAA po podaniu pojedynczej dawki doustnej zwiększa się ok. 3-krotnie, natomiast w przypadku AA i AAA nie zmienia się w takim stopniu. U tych pacjentów należy unikać stosowania dużych dawek leku. Dostępne dane na temat pacjentów z zaburzeniami czynności nerek wskazują na zmniejszoną szybkość eliminacji niektórych metabolitów (AAA i FAA), dlatego w tej grupie chorych powinno się unikać stosowania dużych dawek leku.
Ból różnego pochodzenia o dużym nasileniu, gorączka, gdy zastosowanie innych środków jest przeciwwskazane lub nieskuteczne.
Lek w postaci roztworu do wstrzykiwań powinien być stosowany tylko w przypadku, gdy podanie doustne nie jest wskazane.
Nadwrażliwość na metamizol, inne pochodne pirazolonu lub którykolwiek składnik preparatu, nadwrażliwość na inne NLPZ, w szczególności objawiająca się astmą, obrzękiem naczynioruchowym, pokrzywką lub nieżytem nosa, zaburzenia ze strony szpiku kostnego (np. po leczeniu cytostatykami), zmiany w obrazie morfologicznym krwi (agranulocytoza, leukopenia, niedokrwistość), ostra niewydolność nerek lub wątroby, ostra porfiria wątrobowa, wrodzony niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, III trymestr ciąży.
Inne pochodne pirazolonu
Nie stosować z innymi pochodnymi pirazolonu (aminofenazon, fenylobutazon, oksyfenbutazon).
Agranulocytoza, małopłytkowość, pancytopenia
Wystąpienie agranulocytozy lub małopłytkowości jest prawdopodobnie uwarunkowane immunologicznie. Reakcje te mogą wystąpić u osób, u których metamizol był wcześniej stosowany bez powikłań. Ryzyko wystąpienia agranulocytozy może się zwiększać w przypadku podawania metamizolu dłużej niż przez 7 dni, ale nie jest zależne od przyjmowanej dawki leku. Do typowych objawów agranulocytozy należą: wysoka gorączka, dreszcze, bóle gardła, trudności w połykaniu oraz stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej, nosa, gardła, narządów płciowych i odbytnicy; węzły chłonne oraz śledziona mogą pozostać bez zmian lub być tylko nieznacznie powiększone; opadanie krwinek czerwonych jest znacznie przyspieszone, ilość granulocytów znacznie się zmniejsza lub zanikają całkowicie; zwykle wartości stężenia hemoglobiny, liczby erytrocytów i płytek krwi są prawidłowe. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów agranulocytozy należy natychmiast przerwać podawanie leku i skontrolować obraz krwi. W razie pogorszenia się stanu zdrowia chorego, pojawienia się lub nawrotu gorączki i wystąpienia zapalenia błon śluzowych, szczególnie jamy ustnej, nosa i gardła, należy natychmiast przerwać leczenie, przed otrzymaniem wyników badań laboratoryjnych.
W przypadku wystąpienia pancytopenii należy natychmiast przerwać przyjmowanie leku i wykonywać badania krwi, do czasu ich powrotu do normy. Należy poinformować pacjenta, aby natychmiast zgłosił się do lekarza, jeżeli podczas leczenia wystąpią oznaki choroby i objawy, które wskazują na dyskrazję krwi (np. złe samopoczucie, zakażenie, utrzymująca się gorączka, krwiaki, krwawienia, bladość).
W razie konieczności długotrwałego stosowania, należy koniecznie przeprowadzać regularnie kontrolne badania krwi.
Reakcje anafilaktyczne i anafilaktoidalne
Występują w szczególności po podaniu pozajelitowym, w trakcie wstrzyknięcia lub bezpośrednio po nim, przeważnie w ciągu 1 h po podaniu. Mogą rozwinąć się pomimo wcześniejszego stosowania metamizolu bez powikłań. Mniej nasilone reakcje występują typowo w postaci zmian skórnych i w obrębie błon śluzowych (jak np. świąd, pieczenie, zaczerwienienie, pokrzywka, obrzęk), duszność i - rzadziej - zaburzenia ze strony żołądka i jelit. Takie lżej przebiegające odczyny mogą przechodzić w cięższe formy z uogólnioną pokrzywką, ciężkim obrzękiem naczynioruchowym (także w obrębie krtani), ciężkim skurczem oskrzeli, zaburzeniami rytmu serca, spadkiem ciśnienia tętniczego (niekiedy poprzedzonym jego wzrostem) i wstrząsem. W przypadku wystąpienia objawów reakcji anafilaktycznej lek należy natychmiast odstawić i zastosować odpowiednie leczenie.
Chorym ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia reakcji anafilaktoidalnych (osoby z zespołem astmy analgetycznej lub nietolerancją leków przeciwbólowych objawiającą się pokrzywką, obrzękiem naczynioruchowym, w szczególności jeśli towarzyszy jej polipowate zapalenie błony śluzowej nosa i zatok; osoby z astmą oskrzelową, szczególnie przy jednoczesnym występowaniu zapalenia zatok przynosowych i polipów w nosie; osoby z przewlekłą pokrzywką; osoby z nietolerancją niektórych barwników, np. tartrazyny lub konserwantów, np. benzoesanów; osoby z nietolerancją alkoholu objawiającą się kichaniem, łzawieniem oczu i silnym zaczerwienieniem twarzy w reakcji nawet na niewielkie ilości alkoholu - może to wskazywać na nierozpoznaną wcześniej astmę analgetyczną) metamizol wolno podawać tylko po starannym rozważeniu stosunku korzyści do ryzyka. Jeśli zajdzie taka konieczność, należy podawać go w warunkach ścisłej kontroli lekarskiej, z zapewnieniem możliwości udzielenia pomocy w nagłym stanie.
Ciężkie reakcje skórne
Podczas stosowania metamizolu zgłaszano zagrażające życiu reakcje skórne: zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka. W razie pojawienia się objawów lub oznak tych reakcji, leczenie metamizolem należy natychmiast przerwać i nigdy nie wznawiać. Pacjentom należy zwrócić uwagę na objawy reakcji skórnych oraz zalecić dokładne ich kontrolowanie, w szczególności w pierwszych tygodniach leczenia.
Reakcje przebiegające ze znacznym zmniejszeniem ciśnienia tętniczego
Metamizol może powodować zależne od dawki reakcje hipotensyjne, szczególnie w przypadku zbyt szybkiego wstrzyknięcia i.v. Ryzyko spadku ciśnienia tętniczego zwiększa się u pacjentów: ze skurczowym ciśnieniem tętniczym <100 mm Hg, z niewydolnością serca i zaburzeniami krążenia (np. zawał serca lub urazy wielonarządowe), ze zmniejszoną objętością krwi krążącej, z odwodnieniem lub z wysoką gorączką. U tych pacjentów należy szczególnie rozważyć potrzebę podania metamizolu, a w razie zastosowania prowadzić ścisły nadzór; niezbędne może okazać się podjęcie działań zapobiegawczych (np. wyrównanie zaburzeń krążenia). U pacjentów, u których koniecznie należy unikać obniżenia ciśnienia krwi, np. w przypadku ciężkiej choroby wieńcowej lub istotnych zwężeń naczyń domózgowych, metamizol można stosować tylko pod ścisłą kontrolą parametrów hemodynamicznych.
Polekowe uszkodzenie wątroby
Odnotowano przypadki polekowego uszkodzenia wątroby podczas stosowania preparatów metamizolu. Uszkodzenie wątroby dotyczyło głównie hepatocytów i rozwijało się w okresie od kilku dni do nawet kilku miesięcy od rozpoczęcia leczenia. Objawy obejmowały zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych z żółtaczką lub bez niej, często w obecności innych reakcji nadwrażliwości na lek (np. wysypka skórna, zaburzenia składu i/lub obrazu krwi, gorączka i eozynofilia) lub z towarzyszącymi objawami autoimmunologicznego zapalenia wątroby. U niektórych pacjentów po ponownym podaniu metamizolu doszło do ponownego uszkodzenia wątroby. Mechanizm tego zjawiska nie jest wyjaśniony, ale dostępne dane wskazują na mechanizm immunologiczno-alergiczny. Polekowe uszkodzenie wątroby może prowadzić do potencjalnie poważnych powikłań, takich jak ostra niewydolność wątroby, wymagająca przeszczepienia wątroby. W przypadku objawów mogących wskazywać na polekowe uszkodzenie wątroby, należy przerwać podawanie leku oraz dokonać oceny, a następnie monitorować czynność wątroby. Nie należy ponownie stosować metamizolu u osób z epizodem uszkodzenia wątroby podczas leczenia metamizolem w wywiadzie, jeśli nie stwierdzono wówczas innej przyczyny mogącej prowadzić do uszkodzenia tego narządu.
Stany wymagające zachowania ostrożności
Zachować ostrożność u pacjentów z niewydolnością nerek albo wątroby, chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy.
Farmakokinetyczna indukcja enzymów metabolizujących
Metamizol może indukować enzymy metabolizujące, w tym CYP2B6 i CYP3A4. Jednoczesne podawanie metamizolu i bupropionu, efawirenzu, metadonu, walproinianu, cyklosporyny, takrolimusu lub sertraliny może zmniejszyć stężenie tych leków w osoczu i ograniczyć ich skuteczność kliniczną; należy zachować ostrożność, a w razie konieczności monitorować odpowiedź kliniczną i/lub stężenie leku.
Pochodne kumaryny, doustne leki przeciwcukrzycowe, fenytoina, sulfonamidy
Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny, doustnych leków przeciwcukrzycowych, fenytoiny i sulfonamidów.
Barbiturany, inhibitory MAO
Barbiturany osłabiają, a inhibitory MAO nasilają działanie metamizolu.
Chloropromazyna
Równoległe stosowanie metamizolu i chloropromazyny może prowadzić do wystąpienia ciężkiej hipotermii.
Metotreksat
Metamizol może nasilać hemotoksyczność metotreksatu, szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku; należy unikać równoległego stosowania.
Kwas acetylosalicylowy
W przypadku jednoczesnego stosowania, metamizol może zmniejszyć wpływ kwasu acetylosalicylowego na agregację płytek krwi; należy zachować szczególną ostrożność w przypadku stosowania metamizolu u pacjentów, którzy stosują kwas acetylosalicylowy ze wskazań kardiologicznych.
Ryfampicyna
Ograniczone dane wskazują, że lek może wpływać na farmakokinetykę ryfampicyny.
Wodorotlenek glinu i magnezu
Nie stwierdzono interakcji z lekiem zobojętniającym sok żołądkowy zawierającym wodorotlenek glinu i magnezu.
Alkohol
Jednoczesne stosowanie metamizolu z alkoholem może powodować zmiany farmakokinetyki obu substancji.
Inne leki
Pochodne pirazolonu, do których należy metamizol, mogą wchodzić w interakcje z doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi, kaptoprylem, solami litu i triamterenem oraz mogą zmieniać skuteczność leków obniżających ciśnienie tętnicze i moczopędnych. Brak jest informacji, czy metamizol również powoduje takie interakcje.
Niezbyt często: reakcje hipotensyjne nietowarzyszące reakcjom anafilaktycznym lub anafilaktoidalnym, mogące prowadzić do niedociśnienia (ryzyko niedociśnienia zwiększa się w przypadku szybkiego podania i.v.), wysypka polekowa.
Rzadko: leukopenia, reakcje anafilaktoidalne lub anafilaktyczne (w tym ciężkie i zagrażające życiu), wysypka (np. grudkowo-plamkowa).
Bardzo rzadko: agranulocytoza (w tym przypadki zakończone zgonem; najczęściej występowały objawy takie jak: wysoka gorączka, dreszcze, bóle gardła, trudności w połykaniu oraz stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej, nosa, gardła, narządów płciowych i odbytnicy), małopłytkowość, zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka, nagłe pogorszenie czynności nerek, białkomocz, skąpomocz, bezmocz, ostra niewydolność nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek, napad astmy, astma analgetyczna.
Z nieznaną częstością: niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość aplastyczna, uszkodzenie szpiku, niekiedy prowadzące do zgonu, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, bóle brzucha, podrażnienie żołądka, biegunka, suchość w jamie ustnej, uszkodzenie wątroby, żółtaczka, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, wstrząs anafilaktyczny. U osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej lek może wywoływać hemolizę krwinek. Po zastosowaniu bardzo dużych dawek metamizolu wydalanie nieszkodliwego metabolitu może powodować czerwone zabarwienie moczu.
Przedawkowanie
Pochodne pirazolonu stosowane w dużych dawkach działają pobudzająco na OUN. Mogą wystąpić: zawroty głowy, szum w uszach, zaburzenia słuchu, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia świadomości, śpiączka, drgawki toniczno-kloniczne, obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca, bóle brzucha, wymioty, nadżerki błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, krwawienia, perforacje, uszkodzenie komórek wątrobowych, martwica kanalików nerkowych, alergiczny skurcz oskrzeli, wysypka, pokrzywka, obrzęk, złuszczające zapalenie oraz martwica toksyczna rozpływna naskórka, zaburzenia hematologiczne. Po przyjęciu dużych dawek metamizolu mogą wystąpić drgawki i śpiączka, a objawy te mogą wystąpić już po upływie 10 min.
Brak specyficznej odtrutki. Krótko po przyjęciu leku p.o. można próbować ograniczyć wchłanianie leku (płukanie żołądka, podanie węgla aktywnego). Leczenie objawowe i podtrzymujące; wydalanie głównego metabolitu, 4-N-metyloaminoantypiryny można przyspieszyć przez zastosowanie hemodializy, hemofiltracji, hemoperfuzji lub filtracji osocza.
Ciąża
Metamizol przenika przez barierę łożyska. Dostępna jest jedynie ograniczona ilość danych dotyczących stosowania metamizolu u kobiet w ciąży. Dane dotyczące kobiet przyjmujących metamizol w I trymestrze ciąży nie świadczą o działaniu teratogennym lub embriotoksycznym. Choć nie zaleca się stosowania metamizolu u kobiet w I i II trymestrze ciąży, dopuszczalne może być podanie pojedynczych dawek, gdy nie ma innej możliwości leczenia. Stosowanie metamizolu w III trymestrze ciąży wiąże się ze szkodliwym wpływem na płód (zaburzenie czynności nerek i zwężenie przewodu tętniczego); lek jest przeciwwskazany w III trymestrze ciąży; w razie nieumyślnego podania należy skontrolować płyn owodniowy i przewód tętniczy w badaniu USG i echokardiograficznym.
Karmienie piersią
Metabolity metamizolu przenikają do pokarmu kobiecego w znaczących ilościach i nie można wykluczyć ryzyka dla niemowlęcia karmionego piersią. Należy unikać wielokrotnego stosowania metamizolu w okresie karmienia piersią, a w przypadku jednorazowego podania należy zalecić matkom zbieranie i wylewanie pokarmu przez 48 h od przyjęcia leku.
P.o.
Podczas posiłku lub bezpośrednio po nim. Krople zaleca się przyjmować z niewielką ilością wody; zawartość saszetki rozpuścić w szklance wody.
I.m. lub i.v.
Podawać jedynie w przypadku, kiedy podanie p.o. jest niewskazane. Głęboko i.m. lub powoli i.v. (500 mg/min); przed podaniem roztwór należy ogrzać do temperatury ciała; przed podaniem i.v. zaleca się rozcieńczenie preparatu.
Dorośli i młodzież po 15. rż. (>53 kg mc.). 0,5–1 g, nie częściej niż 4 ×/d, co 6–8 h. Maks. dawka jednorazowa – 1 g, maks. dawka dobowa – 4 g.
Dzieci i młodzież do 14 lat i do 53 kg mc. Dawka jednorazowa 8–16 mg/kg mc., w przypadku leczenia gorączki u dzieci zwykle dawką wystarczającą jest 10 mg/kg mc. Dawkę jednorazową można powtarzać co 6–8 h, nie częściej niż 4 ×/d. U dzieci i młodzieży zaleca się stosowanie leku w postaci kropli.
O podaniu dawki jednorazowej i jej wielkości decyduje nasilenie bólu lub gorączki oraz indywidualna reakcja na metamizol. Należy stosować najmniejszą dawkę skuteczną. Czas leczenia jest uzależniony od rodzaju i nasilenia choroby. U osób w podeszłym wieku, osłabionych, lub ze zmniejszonym klirensem kreatyniny dawkę należy zmniejszyć. W przypadku zaburzenia czynności nerek lub wątroby należy unikać wielokrotnego podawania dużych dawek leku, nie ma konieczności zmniejszenia dawki, jeśli lek podawany jest przez krótki czas.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
