Mechanizm działania
Syntetyczny odpowiednik naturalnej aminy katecholowej, prekursora norepinefryny. Działa zarówno w ośrodkowym, jak i obwodowym układzie nerwowym: pobudza presynaptyczne i postsynaptyczne receptory dopaminergiczne (DA1, DA2) oraz receptory adrenergiczne α1 i β1. Dopamina, podobnie jak epinefryna i norepinefryna, działa poprzez aktywację cyklazy adenylowej i zwiększenie stężenia cAMP w komórce. Efekt leczniczy dopaminy zależy od zastosowanej dawki. W małych dawkach, 0,5–2 µg/kg mc./min, dopamina rozszerza naczynia nerkowe i trzewne. Zwiększa przepływ nerkowy i przesączanie kłębuszkowe, a także wydalanie moczu i utratę sodu. Stosowanie małych dawek dopaminy pozostaje niemal bez wpływu na serce. W zakresie dawek średnich: 2–10 µg/kg mc./min, dopamina stymuluje zarówno receptory α-adrenergiczne, jak i β1 w sercu: zwiększa kurczliwość m. sercowego, objętość wyrzutową i pojemność minutową serca, przyspiesza czynność serca. Powoduje wzrost ciśnienia tętniczego, zwłaszcza skurczowego – zwiększa amplitudę ciśnienia, poprawia przepływ wieńcowy. W dawkach większych niż 10 µg/kg mc./min zaczyna przeważać działanie obkurczające naczynia krwionośne (pobudzenie receptorów α1 i uwalnianie norepinefryny z zakończeń nerwowych). Dochodzi do podwyższenia skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego, ośrodkowego ciśnienia żylnego, ciśnienia w tętnicy płucnej oraz zmniejszenia przepływu nerkowego. Także pojemność minutowa serca może ulec znacznemu zmniejszeniu. W takich dawkach działanie dopaminy jest zbliżone do działania norepinefryny, z tym że dochodzi do znacznego przyspieszenia czynności serca i zwiększenia ryzyka wystąpienia groźnych zaburzeń rytmu (częstoskurczu nadkomorowego lub komorowego).
Farmakokinetyka
Działanie dopaminy zaczyna się 5 min po rozpoczęciu wlewu i.v. i utrzymuje się przez 10 min po jego zakończeniu. t1/2 wynosi 9 min. U noworodków t1/2 dopaminy wynosi 5–11 min. Ok. 75% dawki metabolizowane jest z udziałem MAO (monoaminooksydaza) i COMT (metylotransferaza katecholowa) w wątrobie, nerkach i surowicy do nieczynnego kwasu homowanilinowego i kwasu 3,4-dihydroksyfenylacetylowego. U chorych przyjmujących inhibitory MAO działanie dopaminy może się utrzymywać do 1 h. Ok. 25% w obrębie zakończeń nerwowych do norepinefryny. Metabolity wydalane są w 80% w ciągu 24 h z moczem.
Leczenie zaburzeń hemodynamicznych
Zaburzenia hemodynamiczne występujące we wstrząsie kardiogennym, pourazowym, septycznym, po operacjach kardiochirurgicznych, w dekompensacji przewlekłej zastoinowej niewydolności serca oraz we wstrząsie prowadzącym do niewydolności nerek.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Guz chromochłonny. Zaburzenia rytmu z szybką czynnością serca: napadowy częstoskurcz, liczne skurcze dodatkowe, migotanie komór.
Stany wymagające zachowania szczególnej ostrożności
Należy zachować ostrożność w przypadku chorób naczyń obwodowych (choroba Raynauda, angiopatia cukrzycowa, miażdżyca, zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic) i monitorować u chorych przepływ naczyniowy w kończynach. Należy zachować ostrożność u osób z chorobą niedokrwienną serca, niewydolnością nerek lub wątroby.
Inhibitory MAO
Inhibitory MAO nasilają i wydłużają działanie dopaminy, dlatego u chorych, którzy w ciągu ostatnich 2–3 tyg. przyjmowali inhibitory MAO, dawka dopaminy nie powinna być większa niż 10% zalecanej dawki.
β-adrenolityki
Działanie dopaminy na serce jest antagonizowane przez β-adrenolityki (propranolol, metoprolol).
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą nasilać działanie dopaminy na serce.
Furazolidon, cymetydyna, metoklopramid, alkaloidy sporyszu
Nie stosować równolegle z furazolidonem, cymetydyną, metoklopramidem i alkaloidami sporyszu.
Wziewne środki znieczulenia ogólnego
Dopamina nasila arytmogenne działanie wziewnych środków znieczulenia ogólnego (np. halotanu lub cyklopropanu).
Fenytoina
Równoczesne podawanie dopaminy z fenytoiną i.v. może spowodować niedociśnienie i bradykardię.
Diuretyki
Działanie moczopędne dopaminy stosowanej w małych dawkach może się nasilać w przypadku równoległego podawania diuteryków (np. hydrochlorotiazydu, furosemidu).
Leki nasilające skurcze macicy
Dopamina stosowana równolegle z lekami nasilającymi skurcze macicy może powodować znaczny wzrost ciśnienia tętniczego.
Sposób przygotowania
Dopaminy nie należy rozpuszczać w roztworach zasadowych.
Zniesienie działania leku
W celu zniesienia obwodowego zwężenia naczyń krwionośnych można zastosować α-adrenolityki, np. fentolaminę.
Najczęściej występują: pozazatokowe skurcze dodatkowe, nudności, wymioty, tachykardia, bóle dławicowe, kołatanie serca, duszność, ból głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego, zwężenie naczyń krwionośnych.
Rzadziej: zaburzenia przewodnictwa komorowego, bradykardia, jeżenie włosów, rozszerzenie źrenicy, poszerzenie zespołu QRS w obrazie EKG, azotemia, podwyższenie ciśnienia tętniczego, zgorzel u pacjentów z istniejącą wcześniej chorobą naczyń.
Sporadycznie: komorowe zaburzenia rytmu serca o bardzo ciężkim przebiegu.
U chorych na chorobę Parkinsona, którym podawano dopaminę obserwowano zwiększenie libido i skłonności do gier hazardowych. Wynaczynienie może być przyczyną martwicy tkanek.
Przedawkowanie
W przypadku przedawkowania znaczny wzrost ciśnienia tętniczego. Należy zredukować dawkę leku lub przerwać jego podawanie. Ze względu na krótki t1/2 z reguły postępowanie to jest wystarczające. W przypadku ciężkich działań toksycznych należy rozważyć podanie krótko działających leków α-adrenolitycznych (np. fentolaminy).
Kategoria C. Nie wiadomo, czy lek przenika do pokarmu kobiecego.
W sytuacji zagrożenia życia lek można stosować w okresie karmienia piersią.
Preparat przeznaczony wyłącznie do podawania i.v., po uprzednim rozcieńczeniu 5% roztw. glukozy lub 0,9% roztw. NaCl. Trwałość roztworu wynosi 24 h. Podawać do dużych naczyń żylnych lub żyły centralnej, w ciągłym wlewie za pomocą pompy infuzyjnej, stale kontrolując ciśnienie tętnicze, tętno i diurezę.
Stany wstrząsowe. Dorośli i dzieci po 12. rż.: dawka początkowa 1–5 µg/kg mc./min; dawkę można stopniowo zwiększać do osiągnięcia dawki optymalnej, przy której osiąga się wzrost ciśnienia tętniczego i pojawienie się diurezy, maks. 20–50 µg/kg mc./min.
Przewlekła niewydolność serca oporna na leczenie. Dorośli. Dawka początkowa 0,5–2 µg/kg mc./min, następnie dawkę zwiększać o 1–3 µg/kg mc./min do zwiększenia diurezy.
Monitorowanie przebiegu leczenia
W czasie leczenia monitorować ciśnienie tętnicze i diurezę.
Wynaczynienie
W razie przedostania się leku poza naczynia natychmiast ostrzyknąć okolicę 10–15 ml 0,9% roztw. NaCl z rozpuszczonym w nim α-adrenolitykiem (np. fentolaminą).
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł