Efedryna

Efedryna jest alkaloidem roślinnym. Zalicza się ją do leków sympatykomimetycznych, czyli pobudzających ośrodkowy i obwodowy układ adrenergiczny. W lecznictwie stosuje się zazwyczaj chlorowodorek efedryny racemicznej, czyli efetoninę.
W organizmie człowieka występują pewne wyspecjalizowane struktury, mające zdolność rozpoznawania bodźców i reagowania na nie, zwane receptorami. Jednymi z takich receptorów są receptory adrenergiczne, pobudzane w warunkach fizjologicznych przez uwalnianą po aktywacji współczulnego układu nerwowego adrenalinę lub noradrenalinę. Dzieli się je na dwie główne klasy: alfa i beta, a te z kolei na podklasy. W efekcie wyróżniamy receptory: alfa1, alfa2, beta1, beta2 i beta3.
Receptory te występują w różnych tkankach, a ich pobudzenie wywołuje różne skutki fizjologiczne. I tak pobudzenie receptorów alfa 1, które występują w mięśniach gładkich naczyń krwionośnych, sercu, wątrobie, mięśniach gładkich układu moczowo-płciowego i jelit wywołuje reakcję organizmu, na którą składa się: skurcz naczyń krwionośnych i co za tym idzie, wzrost ciśnienia tętniczego, skurcz mięśni gładkich układu moczowo-płciowego, zwiększenie siły skurczu serca, nasilenie procesów glikogenolizy i glukoneogenezy, zwiększających stężenie glukozy we krwi oraz rozkurcz mięśni jelit. Pobudzenie receptorów alfa2, które występują w wyspach trzustki, płytkach krwi, mięśniach gładkich naczyń krwionośnych i zakończeniach nerwowych skutkuje zmniejszeniem wydzielania insuliny i co za tym idzie, zwiększeniem stężenia glukozy we krwi, zwiększeniem agregacji płytek krwi, skurczem mięśni gładkich naczyń krwionośnych i co za tym idzie, podwyższeniem ciśnienia tętniczego oraz zmniejszeniem uwalniania noradrenaliny w zakończeniach nerwowych. Z kolei pobudzenie receptorów beta1, które występują w sercu i nerkach, skutkuje nasileniem siły i częstości skurczów serca oraz szybkości przewodzenia w sercu, a ponadto nasileniem wydzielania reniny w nerkach i co za tym idzie, wzrostem ciśnienia tętniczego. Pobudzenie receptorów beta2, występujących w mięśniach gładkich oskrzeli, naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego i układu moczowo-płciowego, w mięśniach szkieletowych i w wątrobie skutkuje rozkurczem mięśni gładkich (i co, za tym idzie, m.in. rozkurczem oskrzeli oraz spadkiem ciśnienia tętniczego), nasileniem procesów glikogenolizy i glukoneogenezy zwiększających stężenie glukozy we krwi, zwiększeniem wychwytu jonów potasu. Pobudzenie zaś receptorów beta3, występujących w tkance tłuszczowej, powoduje nasilenie procesów lipolizy, czyli rozkładu tłuszczów.
Efedryna działa na receptory adrenergiczne pośrednio (uwalnia katecholaminy z ziarnistości neuronów i hamuje ich zwrotne wchłanianie) i w mniejszym stopniu bezpośrednio (pobudza receptory alfa i beta-adrenergiczne). Działa rozszerzająco na oskrzela, zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych i stymuluje oddychanie. Zwiększa częstotliwość skurczów serca i ich siłę. Zwęża naczynia krwionośne, w tym także błony śluzowej nosa, powoduje wzrost ciśnienia tętniczego (skurczowego i rozkurczowego). Powoduje zwiotczenie pęcherza moczowego i skurcz jego zwieracza (skłonność do zatrzymywania moczu) oraz osłabienie napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego. Pobudza ośrodkowy układ nerwowy (łatwo przenika przez barierę krew–mózg). Rozszerza źrenice, nie porażając akomodacji. Zwiększa napięcie i kurczliwość mięśni prążkowanych. Może powodować hiperglikemię. Po kilkakrotnym podaniu efedryny rozwija się zjawisko tachyfilaksji, czyli osłabienia siły działania, a niekiedy nawet jej utraty podczas dłuższego stosowania.
Efedryna stosowana jest w zakażeniach dróg oddechowych – jako składnik preparatów złożonych, w stanach skurczowych dróg oddechowych oraz miejscowo w celu obkurczenia naczyń krwionośnych w stanach zapalnych błon śluzowych.
Efetonina po podaniu doustnym w ok. 85% wchłania się z przewodu pokarmowego, po podaniu miejscowym do organizmu dostaje sie ok. 64% dawki. Substancja czynna szybko jest rozprowadzana po organizmie, gromadzi się w wątrobie, nerkach, śledzionie i mózgu. Biologiczny okres półtrwania wynosi ok. 3–11 h. Po podaniu doustnym efekt rozszerzający oskrzela pojawia się po 15–60 min. Lek jest częściowo metabolizowany w wątrobie. Większa część dawki (95%) wydala się przez nerki w stanie niezmienionym, przy czym wydalanie nerkowe postępuje szybciej przy niskim pH moczu (czyli w kwaśnym moczu).
W przypadku przewlekłego stosowania obserwowano wystąpienie uzależnienia od leku, mogące wiązać się ze wzrostem agresywności.
Leków obkurczających naczynia krwionośne nie powinno się stosować bez konsultacji z lekarzem dłużej niż przez kilka dni.

Przeczytaj też artykuły

Preparaty na rynku polskim zawierające efedryna

Efrinol 1% (krople do nosa, roztwór) Efrinol 2% (krople do nosa, roztwór) Ephedrinum Hydrochloricum WZF (roztwór do wstrzykiwań)

Zobacz substancje złożone zawierające efedryna

Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta