Acyklowir (opis profesjonalny)

Działanie - Acyklowir

Mechanizm działania
Lek przeciwwirusowy, hamuje replikację wirusów opryszczki typu 1 i 2 (HSV), słabiej wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV), wirusa Epsteina i Barr (EBV) oraz wirusa cytomegalii (CMV). Acyklowir jest syntetycznym analogiem nukleotydu purynowego z acyklicznym łańcuchem bocznym. W zakażonych komórkach ulega fosforylacji do czynnego trifosforanu acyklowiru, który hamuje syntezę DNA w dwojaki sposób: hamuje inkorporację trifosforanu deoksyguanozyny do wirusowego DNA oraz wbudowuje się do replikującego się łańcucha wirusowego DNA (polimeraza DNA mylnie rozpoznaje trifosforan acyklowiru jako trifosforan guanozyny). Nie wpływa na metabolizm komórek gospodarza, gdyż powinowactwo wirusowej kinazy tymidynowej do acyklowiru jest kilkaset razy większe niż kinazy komórek gospodarza. Długotrwałe podawanie acyklowiru lub powtarzane cykle leczenia w przypadku pacjentów ze znacznie upośledzoną odpornością mogą spowodować selekcję szczepów wirusa o zmniejszonej wrażliwości na lek. Większość wyizolowanych szczepów o zmniejszonej wrażliwości wykazuje względny niedobór kinazy tymidynowej, jednak opisano także szczepy ze zmienioną wirusową kinazą tymidynową lub polimerazą DNA.

Farmakokinetyka
Z przewodu pokarmowego wchłania się w 15–20%. Podawany p.o. w dawce 0,2–0,4 g co 4 h osiąga średnie stężenie wynoszące odpowiednio 0,7 i 1,2 mg/ml; po podaniu i.v. w dawce 5 mg/kg mc. lub 10 mg/kg mc. średnie stężenie wynosi odpowiednio 9,8 lub 20,7 mg/ml. t1/2 we krwi wynosi 3,3 h po podaniu p.o. i 2,9 h po podaniu i.v. Z białkami osocza wiąże się w 15–30%, przenika do narządów, osiągając znaczne stężenie w wątrobie, nerkach, mięśniach, płucach i przenika do pokarmu kobiecego. Stężenie w płynie mózgowo-rdzeniowym wynosi 30–50% stężenia we krwi. Wydalany jest głównie z moczem. Po miejscowym zastosowaniu do worka spojówkowego osiąga stężenie terapeutyczne w płynie wewnątrzgałkowym.

Wskazania do stosowania - Acyklowir

Zakażenia wywołane przez wirusa opryszczki pospolitej

Roztwór do infuzji. Lek w postaci do sporządzania roztworu do infuzji wskazany jest w leczeniu i profilaktyce zakażeń wywołanych przez wirusa opryszczki pospolitej u osób z upośledzoną odpornością, leczeniu ciężkiej postaci opryszczkowego zakażenia narządów płciowych u chorych z prawidłową odpornością oraz zakażeń wywołanych przez wirusa opryszczki pospolitej noworodków i niemowląt do 3. mż., leczeniu zakażeń wywołanych przez wirusa ospy wietrznejpółpaśca u chorych z prawidłową lub upośledzoną odpornością oraz leczeniu opryszczkowego zapalenia mózgu.

Tabletki. Lek w postaci tabletek wskazany jest w leczeniu zakażeń skóry i błon śluzowych wywołanych przez wirusa opryszczki pospolitej, w tym opryszczkowego zakażenie narządów płciowych (z wyjątkiem zakażeń u noworodków oraz ciężkich zakażeń u dzieci ze znacznym upośledzeniem odporności), w zapobieganiu nawrotom zakażenia wywołanego przez wirusa opryszczki pospolitej u osób z prawidłową odpornością, w zapobieganiu zakażeniom wywołanym przez wirusa opryszczki pospolitej u osób z upośledzoną odpornością oraz w leczeniu zakażeń wywołanych przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Lek w postaci maści do oczu wskazany jest w leczeniu opryszczkowego zapalenia rogówki.

Krem. Lek w postaci kremu wskazany jest w miejscowym leczeniu nawrotowej opryszczki skóry (warg, twarzy, narządów płciowych), wywołanej przez wirusa opryszczki pospolitej.

Przeciwwskazania stosowania - Acyklowir

Nadwrażliwość na acyklowir, walacyklowir lub którykolwiek składnik preparatu.

Niewydolność nerek, osoby w podeszłym wieku
Ostrożnie stosować u osób z niewydolnością nerek oraz u osób w podeszłym wieku; chorych należy uważnie monitorować ze względu na zwiększone ryzyko działań niepożądanych ze strony OUN. W przypadku niewydolności nerek należy odpowiednio zmniejszyć dawkę.

Duże dawki
Zachować ostrożność u chorych otrzymujących duże dawki acyklowiru - należy zapewnić właściwe nawodnienie organizmu.

Szybkie wstrzyknięcie i.v
Acyklowiru nie wolno podawać w szybkim wstrzyknięciu i.v., ponieważ grozi to uszkodzeniem nerek z powodu zwiększonego ryzyka krystalizacji leku w kanalikach nerkowych.

Zaburzenia w obrębie OUN
Acyklowir podawany we wlewie i.v. może być przyczyną zaburzeń ze strony OUN; zachować ostrożność u osób, u których podczas poprzedniego podania leku pojawiły się zaburzenia neurologiczne oraz u osób z grup ryzyka wystąpienia takich zaburzeń: chorych z niewydolnością nerek lub wątroby, ze znacznymi zaburzeniami elektrolitowymi i znacznie niedotlenionych oraz leczonych równocześnie dokanałowo metotreksatem lub interferonem.

Kinaza tymidynowa
Zmniejszona aktywność wirusowej kinazy tymidynowej może prowadzić do mniejszej skuteczności acyklowiru, np. podczas stosowania acyklowiru i.v. u chorych z ciężkimi niedoborami immunologicznymi, a także po przeszczepieniu szpiku.

Półpasiec
Obecnie dostępne dane z badań klinicznych nie są wystarczające, aby wnioskować, że leczenie acyklowirem zmniejsza możliwość wystąpienia powikłań związanych z półpaścem u pacjentów z prawidłową odpornością.

Wrażliwość wirusa na leczenie
Długotrwałe podawanie acyklowiru lub powtarzane cykle leczenia u pacjentów ze znacznie osłabioną odpornością mogą spowodować selekcję szczepów wirusa o zmniejszonej wrażliwości na lek.

pH
Roztworu do infuzji nie należy podawać p.o., i.m., s.c., miejscowo ani do oczu ze względu na wysokie pH=11.

Dodatkowe składniki preparatu
Postaci leku zawierających laktozę nie należy stosować u osób z rzadko występująca dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.
Ponieważ lek w postaci kremu może zawierać parafinę lub wazelinę, stosowanie go na narządy płciowe i w okolicy odbytu może zmniejszyć wytrzymałość prezerwatywy z lateksu na rozdarcie.

Interakcje - Acyklowir

Probenecyd, cymetydyna
Acyklowir jest wydalany głównie z moczem poprzez aktywne wydzielanie w kanalikach nerkowych; leki wydalane w tym samym mechanizmie (np. probenecyd, cymetydyna) mogą zwiększać stężenia acyklowiru we krwi. Ze względu na duży indeks terapeutyczny acyklowiru nie ma konieczności zmniejszenia jego dawek.

Mykofenolan mofetylu
Należy zachować ostrożność, podając lek we wlewie i.v. równocześnie z lekami współzawodniczącymi o wydalanie ze względu na możliwość zwiększenia ich stężeń w osoczu. Obserwowano zwiększenie stężenia acyklowiru i nieaktywnego metabolitu mykofenolanu mofetylu podczas równoległego stosowania, ale prawdopodobnie nie ma to znaczenia klinicznego.

Cyklosporyna, takrolimus
Należy zachować ostrożność i monitorować czynność nerek podczas stosowania acyklowiru i.v. z lekami wpływającymi na czynność nerek (cyklosporyna, takrolimus).

Zydowudyna
Jednoczesne stosowanie z zydowudyną może wywołać zaburzenia świadomości.

Działania niepożądane - Acyklowir

Działania niepożądane występują stosunkowo rzadko.

Często: bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, świąd, wysypka, nadwrażliwość na światło, zmęczenie, gorączka.

Niezbyt często: pokrzywka, przyspieszone, rozsiane wypadanie włosów (związek z przyjmowaniem acyklowiru niepewny).

Rzadko: reakcje anafilaktyczne, duszność, przemijające zwiększenie stężenia bilirubiny oraz aktywności enzymów wątrobowych we krwi, obrzęk naczynioruchowy, zwiększenie stężenia mocznika i kreatyniny we krwi. 

Bardzo rzadko: niedokrwistość, zmniejszenie liczby białych krwinek, małopłytkowość, pobudzenie, dezorientacja, drżenia, niezborność ruchowa, zaburzenia wymowy, omamy, objawy psychotyczne, drgawki, senność, encefalopatia, śpiączka (objawy te są zwykle przemijające i występowały głównie u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub z innymi czynnikami predysponującymi), zapalenie wątroby, żółtaczka, ostra niewydolność nerek, ból nerek (zaburzenie czynności nerek zwykle szybko ustępuje po uzupełnieniu płynów u pacjenta i/lub po zmniejszeniu dawki lub odstawieniu leku).

Uwagi
Po podaniu i.v. może wystąpić zapalenie żyły i miejscowe reakcje zapalne. W następstwie podania pozanaczyniowego leku może dojść do powstania ciężkich miejscowych reakcji zapalnych.

Przedawkowanie
Ponieważ acyklowir tylko częściowo wchłania się z przewodu pokarmowego, jednorazowe przyjęcie przez pacjenta dawki do 20 g zwykle nie wywołuje objawów toksyczności. Sporadyczne, powtarzające się przedawkowanie doustnie przyjmowanego przez okres 7 dni acyklowiru połączone było z objawami ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty) i objawami neurologicznymi (ból głowy, splątanie). Po przedawkowaniu po podaniu i.v. obserwowano zwiększenie stężenia azotu mocznikowego i kreatyniny we krwi oraz zaburzenia czynności nerek, jak również objawy neurologiczne (splątanie, omamy, pobudzenie, napady drgawek i śpiączka).. Hemodializa znacząco przyspiesza usuwanie acyklowiru z organizmu. Stosowany w maści na skórę może wywołać alergiczne zapalenie skóry, uczucie pieczenia, nieznaczne wysuszenie skóry, zaś w postaci maści ocznej – pieczenie, keratopatie (powierzchowne punktowe zmiany w rogówce – leku nie należy odstawiać), może również wystąpić zapalenie brzegów powiek lub spojówek.

Ciąża i laktacja - Acyklowir

Kategoria B. Acyklowir można podawać kobietom w ciąży wyłącznie wówczas, jeśli spodziewane korzyści ze stosowania u matki przeważają nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.

Ograniczone dane u ludzi wskazują, że lek przenika do pokarmu kobiecego po podaniu ogólnoustrojowym, w przypadku zastosowania leku w postaci kremu lub maści do oczu ilość ta jest znikoma. Nie zaleca się stosowania w okresie karmienia piersią; szczegółowe zalecenia – patrz: zarejestrowane materiały producenta.

Dawkowanie - Acyklowir

Dorośli.

I.v. Stosować we wlewietrwającym ok. 1 h.
Zakażenia skóry i błon śluzowych wirusem Herpes simplex u chorych z niedoborami odporności: 5 mg/kg mc. 3 ×/d przez 7 dni.
Ciężkie klinicznie postacie zakażeń Herpes genitalis: 5 mg/kg mc. 3 ×/d przez 5 dni.
Zakażenia wirusem Varicella zoster u chorych z niedoborami odporności: 10 mg/kg mc. 3 ×/d przez 7 dni.
Opryszczkowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: 10 mg/kg mc. 3 ×/d przez 10 dni.

P.o.
W zakażeniach wirusem opryszczki: 200 mg 5 ×/d (co 4 h z przerwą nocną) przez 5–10 dni, u pacjentów ze znacznym upośledzeniem odporności lub z zaburzeniami wchłaniania z przewodu pokarmowego dawkę można podwoić lub rozważyć podanie i.v.
Zapobieganie nawrotom opryszczki pospolitej: 200 mg co 6 h lub 400 mg co 12 h, a następnie zmniejszać do 200 mg co 8–12 h; leczenie przerywać co 6–12 mies. w celu obserwacji zmian w przebiegu choroby.
Profilaktyka zakażeń wywołanych przez HSV u pacjentów z upośledzoną odpornością: 200 mg co 6 h, u pacjentów ze znacznym upośledzeniem odporności lub z zaburzeniami wchłaniania z przewodu pokarmowego dawkę można podwoić lub rozważyć drogę podania i.v.
Leczenie zakażeń wirusem ospy wietrznej i półpaśca: 800 mg 5 ×/d (co ok. 4 h z przerwą nocną) przez 5–7 dni, u pacjentów ze znacznym upośledzeniem odporności lub z zaburzeniami wchłaniania z przewodu pokarmowego dawkę można podwoić lub rozważyć drogę podania i.v.

Zaburzenia czynności nerek
U osób z klirensem kreatyniny 25–50 ml/min: i.v. 5 lub 10 mg/kg mc. co 12 h, 10–25 ml/min: i.v. 5 lub 10 mg/kg mc. co 24 h, 0–10 ml/min: p.o. 200 mg co 12 h, i.v. 2,5 lub 5 mg/kg mc. co 24 h, a u chorych poddawanych hemodializom również po dializie. W leczeniu zakażeń VZV p.o: klirens kreatyniny 10–15 ml/min – 800 mg co 8 h, 0–10 ml/min – 800 mg co 12 h.

Dzieci.

I.v. Po 6. mż.
Zakażenia skóry i błon śluzowych wirusem Herpes simplex u chorych z niedoborami odporności: 250 mg/m2 pc. 3 ×/d przez 7 dni.
Ciężkie klinicznie postacie zakażeń Herpes genitalis: 250 mg/m2 pc. 3 ×/d przez 5 dni.
Zakażenia wirusem Varicella zoster u chorych z niedoborami odporności: 500 mg/m2 pc. 3 ×/d przez 7 dni.
Opryszczkowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: 500 mg/m2 pc. 3 ×/d przez 10 dni. Do 3. mż.
Zakażenia wirusem Herpes simplex: 20 mg/kg mc. 3 ×/d przez 14 dni w przypadku zakażenia skóry i błon śluzowych lub przez 21 dni w przypadku postaci rozsianej lub zakażenia OUN.

P.o.
Leczenie zakażeń wywołanych przez wirusa opryszczki oraz profilaktyka zakażeń wywołanych przez HSV u dzieci z upośledzoną odpornością: od 2. rż. dawkowanie jak u dorosłych, do 2. rż. stosować 1/2 dawki dla dorosłych.
W ospie wietrznej i półpaścu: 20 mg/kg mc. 4 ×/d przez 5 dni (maks. dawka jednorazowa wynosi 800 mg).

Miejscowo.
Dorośli i dzieci.
3% maść oczna: wprowadzać do worka spojówkowego pasemka długości 1 cm 5 ×/d, co 4 h, z przerwą nocną, kontynuować leczenie co najmniej 3 dni po wygojeniu zmian.
5% krem na skórę: 5 ×/d co 4 h z przerwą nocną przez 5 dni, w przypadku trudno gojących się zmian stosowanie leku wydłużyć do 10 dni; leczenie jest najbardziej skuteczne, jeśli rozpoczyna się je jak najszybciej po pojawieniu się pierwszych objawów opryszczki, jak np. pieczenie, swędzenie lub zaczerwienienie’ jednak można je rozpocząć również w późniejszym okresie choroby, gdy wystąpią grudki lub pęcherzyki.

Uwagi dla Acyklowir

Podczas leczenia wirusowego zapalenia rogówki należy unikać używania soczewek kontaktowych.

Przeczytaj też artykuły

Preparaty na rynku polskim zawierające acyklowir

Aciclovir Aurovitas (tabletki) Aciclovir Jelfa (proszek do sporządzania roztworu do infuzji) Aciclovir Ziaja (krem) Acix 500 (proszek do sporządzania roztworu do infuzji) Axoviral (krem) Hascovir (tabletki) Hascovir (zawiesina doustna) Hascovir Control (tabletki) Hascovir Control Max (tabletki) Hascovir Lipożel (żel) Hascovir pro (krem) Herpex (krem) Hevipoint (tabletki) HEVIPOINT (sztyft na skórę) Heviran (tabletki powlekane) Heviran Comfort (krem) Heviran Comfort (tabletki) Heviran Comfort MAX (tabletki) inVirum (tabletki) Viru-POS (maść do oczu) Zovirax Intensive (krem)

Zobacz substancje złożone zawierające acyklowir

Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta