Ketamina (opis profesjonalny)

Działanie - Ketamina

Mechanizm działania
Szybko działający środek znieczulający ogólnie, będący pochodną fencyklidyny, substancji należącej do grupy środków psychodysleptycznych, określanych również jako halucynogeny. Mechanizm działania nie jest w pełni wyjaśniony. Ketamina jest antagonistą receptorów muskarynowych w OUN, niekompetycyjnym antagonistą receptorów NMDA pobudzanych przez L-glutaminian, jak również oddziałuje z receptorami opioidowymi µ, oraz σ. Niektóre badania wykazały, iż ketamina wiąże się z receptorami α- i β-adrenergicznymi. Lek działa przeciwbólowo, nasennie i wywołuje niepamięć (działanie amnestyczne). Ketamina wprowadza w stan znieczulenia rozkojarzeniowego (dysocjacyjnego). EEG wskazuje, że podczas znieczulenia ketaminą występuje czynnościowe rozkojarzenie między układem limbicznym a korą mózgową (neocortex). Działanie przeciwbólowe i anestetyczne leku odbywa się poprzez blokowanie receptorów NMDA. Przyjmuje się, że oddziaływanie z receptorami opioidowymi, muskarynowymi oraz z układem monoaminergicznym odgrywa drugoplanową rolę w wywoływaniu analgezji. Ketamina zwiększa aktywność dopaminy, co może mieć związek z jej właściwościami psychomimetycznymi. Powoduje zwiększenie częstotliwości rytmu serca, wzrost ciśnienia tętniczego i zwiększa zapotrzebowanie m. sercowego na tlen. Zmiany hemodynamiczne mogą wynikać ze zwiększonego stężenia katecholamin w surowicy, na skutek możliwego hamowania ich wychwytu zwrotnego przez lek, jak również z bezpośredniego wpływu na receptory adrenergiczne. Brak dowodów na indukowanie przez ketaminę zwiększonego mózgowego przepływu krwi i ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Działa silnie rozszerzająco na oskrzela. W niewielkim stopniu tłumi odruchy gardłowo-krtaniowe, natomiast napięcie mięśni szkieletowych może pozostać bez zmian lub ulec nasileniu w różnym stopniu.

Farmakokinetyka
Ketamina charakteryzuje się znaczną lipofilnością, dzięki czemu szybko przenika przez barierę krew-mózg. Ulega przemianom wątrobowym z wytworzeniem czynnego metabolitu norketaminy, który ulega dalszym przekształceniom metabolicznym. Wydalana głównie z moczem, w niewielkim odsetku z kałem. Lek przenika przez łożysko.

Wskazania do stosowania - Ketamina

Środek znieczulający
Jako pojedynczy środek znieczulający do krótkich zabiegów diagnostycznych i chirurgicznych niewymagających zwiotczenia mięśni szkieletowych.
Wprowadzenie do znieczulenia ogólnego przed zastosowaniem innych środków znieczulających.

Lek można stosować w skojarzeniu z innymi lekami znieczulającymi. Szczególnie przydatny, jeżeli bardziej wskazane jest podanie i.m., w chirurgicznym opracowaniu ran, w przypadku bolesnych opatrunków, przeszczepów skóry u osób poparzonych i w innych zabiegach obejmujących powłoki ciała, w niektórych zabiegach neurologicznych, radiologicznych i leczniczych u dzieci wymagających unieruchomienia oraz jeżeli utrudniona jest kontrola drożności dróg oddechowych. Stosować ostrożnie w zabiegach obejmujących gardło, krtań i tchawicę ze względu na działanie zwiększające wydzielanie śliny i wydzieliny tchawiczo-oskrzelowej oraz niedostateczne hamowanie odruchów gardłowych i krtaniowych.

Przeciwwskazania stosowania - Ketamina

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, rzucawka lub zagrożenie rzucawką, ciężka choroba niedokrwienna serca lub inna choroba mięśnia sercowego, uraz mózgu, zdarzenie naczyniowo-mózgowe w wywiadzie, zaburzenia psychiczne w wywiadzie, schizofrenia rozpoznana lub podejrzewana (nawet jeśli jest dobrze kontrolowana farmakologicznie).

Dzieci, osoby, dla których wzrost ciśnienia tętniczego jest niewskazany
Nie stosować u u dzieci poniżej 3. mż. oraz u osób, dla których wzrost ciśnienia tętniczego stanowi poważne ryzyko.

Barbiturany, diazepam, środki narkotyczne
Ze względu na niezgodności, ketaminy nie należy mieszać z barbituranami oraz diazepamem. Czas ustępowania znieczulenia ulega wydłużeniu w przypadku jednoczesnego zastosowania barbituranów i środków narkotycznych.

Ból trzewny
W zabiegach powodujących ból trzewny należy dodatkowo zastosować lek hamujący przewodzenie bólu trzewnego.

Majaczenie
Podczas ustępowania znieczulenia może wystąpić majaczenie; częstość jego występowania można zmniejszyć, ograniczając kontakt dotykowy i słowny z pacjentem, co jednak nie wyklucza monitorowania parametrów życiowych.

Zabiegi w obrębie gardła, krtani, drzewa oskrzelowego
Ponieważ podczas znieczulenia ketaminą zostają zwykle zachowane odruchy gardłowe i krtaniowe, nie należy jej stosować jako jedynego leku znieczulającego w zabiegach w obrębie gardła, krtani lub drzewa oskrzelowego.

Mechanicznie drażnienie gardła
Jeżeli ketamina jest stosowana jako pojedynczy środek znieczulający, należy unikać mechanicznego drażnienia gardła.

Depresja oddechowa, zniesienie odruchów krtaniowo-gardłowych
Duże stężenie ketaminy w osoczu po podaniu i.v. może powodować depresję oddechową i zniesienie odruchów gardłowo-krtaniowych; aby uniknąć takiego efektu, należy lek podawać powoli.

Nadciśnienie tętnicze, zaburzenia czynności serca
U osób z nadciśnieniem tętniczym lub zaburzeniami czynności serca należy monitorować czynność serca.

Prowadzenie pojazdów, obsługa maszyn
Należy powstrzymać się od prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn przynajmniej przez 24 h po znieczuleniu.

Uzależnienie, tolerancja
W przypadku stosowania ketaminy codziennie przez kilka tygodni może rozwinąć się uzależnienie oraz tolerancja na lek, szczególnie u osób nadużywających leków albo z uzależnieniem w wywiadzie.

Dieta ubogosodowa
U osób stosujących dietę o małej zawartości sodu należy brać pod uwagę zawartość sodu w preparacie.

Zapalenie pęcherza moczowego
U pacjentów, u których długotrwale stosowano ketaminę (od 1 mies. do kilku lat) zgłaszano przypadki zapalenia pęcherza moczowego, w tym krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego.

Stany wymagające zachowania ostrożności
Stosować ostrożnie u osób ze zwiększonym ciśnieniem płynu mózgowo-rdzeniowego, przewlekle nadużywających alkoholu oraz podczas zatrucia alkoholowego, w przypadku marskości wątroby lub innych zaburzeń czynności wątroby, zwiększonego ciśnienia wewnątrzgałkowego, skłonności neurotycznych lub chorób psychicznych (np. schizofrenia i ostre psychozy), ostrej nawracającej porfirii, drgawek, nadczynności tarczycy lub leczenia hormonami tarczycy (zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego i tachykardii), zakażeń płuc lub górnych dróg oddechowych (nasilenie odruchu kaszlowego, co może prowadzić do skurczu krtani), urazów głowy, śródczaszkowych guzów litych, wodogłowia, hipowolemii, odwodnienia, chorób serca (zwłaszcza naczyń wieńcowych), łagodnego lub umiarkowanego nadciśnienia tętniczego, tachyarytmii. U chorych z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym lub niewydolnością serca podczas zabiegu należy stale monitorować czynność serca.

Interakcje - Ketamina

Barbiturany, środki narkotyczne, pochodne benzodiazepiny
Stosowanie z ketaminą barbituranów lub środków narkotycznych, a także zastosowanie pochodnych benzodiazepiny w premedykacji może powodować przedłużenie czasu ustępowania znieczulenia. Pochodne benzodiazepiny mogą zwiększać stężenie ketaminy we krwi i zmniejszają jej klirens.

Niezgodności
Ze względu na niezgodności ketaminy nie należy mieszać z barbituranami oraz diazepamem.

Halotan, enfluran
Inne leki znieczulające ogólnie blokują pobudzanie przez ketaminę układu sercowo-naczyniowego zależne od OUN; podczas jednoczesnego znieczulenia halotanem lub enfluranem może wystąpić depresja układu sercowo-naczyniowego. Halotan spowalnia metabolizm wątrobowy ketaminy oraz jej dystrybucję i redystrybucję.

Podtlenek azotu
Podtlenek azotu zmniejsza zapotrzebowanie na ketaminę.

Galamina, pankuronium
Równoległe stosowanie galaminy może powodować wystąpienie tachykardii, natomiast pankuronium może prowadzić do wystąpienia nadciśnienia; leków tych nie należy stosować równolegle z ketaminą.

Hormony tarczycy
Hormony tarczycy mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nadciśnienia i tachykardii.

Atrakurium, tubokuraryna
Ketamina wydłuża czas trwania hamowania przewodnictwa nerwowo-mięśniowego przez atrakurium i tubokurarynę i przyspiesza wystąpienie depresji oddechowej z bezdechem.

Inne wziewne leki znieczulające
Równoległe stosowanie ketaminy (szczególnie w dużych dawkach lub w przypadku szybkiego podania) i wziewnych leków znieczulających może zwiększać ryzyko bradykardii, spadku ciśnienia tętniczego i zmniejszenia pojemności minutowej serca.

Środki powodujące depresję OUN
Środki powodujące depresję OUN mogą nasilać zahamowanie OUN wywołane przez ketaminę i zwiększać ryzyko depresji oddechowej.

Leki o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym lub nasennym
W przypadku równoczesnego stosowania leków o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym lub nasennym może być konieczne zmniejszenie dawki ketaminy.

Tiopental
Ketamina może osłabiać nasenne działanie tiopentalu.

Leki przeciwnadciśnieniowe
Równoległe stosowanie ketaminy i leków przeciwnadciśnieniowych zwiększa ryzyko wystąpienia niedociśnienia.

Teofilina
Równoległe stosowanie teofiliny powoduje obniżenie progu drgawkowego.

Działania niepożądane - Ketamina

Często: halucynacje, stan splątania, pobudzenie, irracjonalne zachowania, marzenia senne, koszmary nocne, oczopląs, zwiększone napięcie mięśni szkieletowych, ruchy toniczno-kloniczne, podwójne widzenie, podwyższenie ciśnienia tętniczego, zwiększenie częstotliwości rytmu serca, zwiększenie częstości oddechów, nudności, wymioty, rumień, wysypka.

Niezbyt często: jadłowstręt, lęk, bradykardia, arytmia, niedociśnienie tętnicze, depresja układu oddechowego, skurcz krtani, ból i wysypka w miejscu podania.

Rzadko: reakcje anafilaktyczne, majaczenie, epizody typu flashback, dysforia, bezsenność, dezorientacja, niedrożność układu oddechowego, bezdech, zwiększone wydzielanie śliny, zapalenie pęcherza moczowego (w tym krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego).

Odnotowywano przypadki zwiększonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Zaburzenia psychiczne o różnym stopniu nasilenia (halucynacje, koszmary senne, majaczenie, stany splątania, pobudzenie, irracjonalne zachowania) mogą utrzymywać się do kilku godzin po znieczuleniu, w niektórych przypadkach obserwowano nawroty do 24 h po znieczuleniu.

Powyższe reakcje rzadziej występują u dzieci i młodzieży do 15. rż. oraz u pacjentów w podeszłym wieku (po 65. rż.). Ponadto występują one rzadziej w przypadku podawania i.m. Nie są znane trwałe skutki oddziaływania ketaminy na psychikę.

Przedawkowanie
Przedawkowanie lub zbyt szybkie podanie ketaminy może prowadzić do depresji oddechowej.

Ciąża i laktacja - Ketamina

Ketamina przenika przez łożysko. Ze względu na brak badań klinicznych u kobiet w ciąży (z wyjątkiem podawania preparatu podczas cięcia cesarskiego lub porodu naturalnego), nie zaleca się stosowania w okresie ciąży i karmienia piersią.

Dawkowanie - Ketamina

Lek można podawać we wlewie i.v., wstrzyknięciach i.v. lub i.m. Przed podaniem leku należy zastosować odpowiednią premedykację.

Znieczulenie
Dawkę podawaną we wstrzyknięciu i.v. należy podawać w ciągu 60–120 s, aby uniknąć depresji oddechowej, bezdechu i wzrostu ciśnienia tętniczego. Dawkowanie jest indywidualne, zależne m.in. od drogi podania i rodzaju zabiegu. We wlewie i.v. podczas wprowadzania do znieczulenia zwykle 0,5–2 mg/kg mc., w podtrzymywaniu znieczulenia 10–40 µg/kg mc./min. W przypadku podawania przerywanego podczas wprowadzania do znieczulenia i.v. 1–4,5 mg/kg mc., i.m. 4–13 mg/kg mc. W podtrzymywaniu znieczulenia podaje się dodatkowe dawki i.v. lub i.m. wynoszące 50–100% dawki stosowanej podczas wprowadzania do znieczulenia. Podczas znieczulenia mogą występować nieświadome oraz toniczno-kloniczne ruchy kończyn; nie świadczą one o konieczności podania dodatkowej dawki leku znieczulającego.

Wprowadzenie do znieczulenia
W przypadku stosowania ketaminy jako środka wprowadzającego do znieczulenia przed zastosowaniem innych leków ogólnie znieczulających oraz podczas stosowania z innymi lekami znieczulającymi zwykle stosuje się podane powyżej dawki. Jeśli ketaminę podano i.v., a główny lek znieczulający charakteryzuje powolne działanie, konieczne może być podanie dodatkowej dawki ketaminy w ciągu 5–8 min po dawce początkowej. Jeśli ketaminę podano i.m., a główny lek znieczulający charakteryzuje szybkie działanie, podanie głównego leku znieczulającego można opóźnić do 15 min po wstrzyknięciu ketaminy. U osób z zaburzeniami czynności wątroby rozważyć zastosowanie mniejszych dawek. Szczegółowe informacje dotyczące wskazań, dawkowania i podawania – patrz: zarejestrowane materiały producenta.

Przeczytaj też artykuły

Preparaty na rynku polskim zawierające ketamina

Ketalar 10 (roztwór do wstrzykiwań) Ketalar 50 (roztwór do wstrzykiwań)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta