Mechanizm działania
Witamina rozpuszczalna w wodzie, niezbędna w przemianach metabolicznych u wszystkich gatunków zwierząt i człowieka. Człowiek nie ma zdolności syntezy wit. C i zapotrzebowanie na nią musi pokrywać, spożywając ją w pokarmach. Kwas askorbinowy łatwo ulega przemianie w kwas dehydroaskorbinowy i uczestniczy w procesach oksydacyjno-redukcyjnych; witamina jest niezbędna w procesie przekształcania proliny w hydroksyprolinę, lizyny w hydroksylizynę podczas syntezy kolagenu (warunkując właściwy rozwój chrząstki, kości, zębów, prawidłowy przebieg procesu gojenia ran, utrzymanie mechanicznej odporności ścian kapilar). Kwas askorbinowy tworzy układy oksydacyjno-redukcyjne z cytochromem C, glutationem, nukleotydami flawinowymi i pirydynowymi. Uczestniczy w procesach metabolicznych tyrozyny, fenyloalaniny, kwasu foliowego, żelaza, histaminy, noradrenaliny, karnityny, białek i lipidów. Jest niezbędny w procesie hydroksylacji steroidów nadnerczowych, hydroksylacji cholesterolu do kwasów żółciowych. Hamuje peroksydację lipidów, unieczynnia wolne rodniki ponadtlenkowe. Stymuluje syntezę prostacykliny, hamuje wytwarzanie tromboksanu.
Farmakokinetyka
Podany p.o. łatwo się wchłania z przewodu pokarmowego i szybko dociera do tkanek. Osiąga większe stężenie w leukocytach i płytkach krwi niż w surowicy i erytrocytach. Z białkami osocza wiąże się w ok. 25%. t1/2 wynosi ok. 16 dni. Ulega odwracalnemu utlenieniu do kwasu dehydroaskorbowego, a częściowo ulega biotransformacji do nieczynnych metabolitów w postaci siarczanu i kwasu szczawiowego, które są wydalane przez nerki. W przypadku podawania witaminy w dawkach przewyższających zapotrzebowanie, jest wydalana z moczem. Przenika przez barierę łożyska i do pokarmu kobiecego. Zdrowy organizm zawiera ok. 1,5 g wit. C, a dobowe zapotrzebowanie wynosi ok. 30–60 mg. Bogate w wit. C są owoce i warzywa, jednak ich długie przechowywanie lub gotowanie powoduje unieczynnienie witaminy. Mleko i inne produkty zwierzęce zawierają ją w małej ilości.
Zapobiegawczo: przed szkorbutem (lub przed chorobą Barlowa i Moellera) w przypadkach niedostatecznego dostarczania (nieprawidłowa dieta) lub zaburzeń wchłaniania (zespoły upośledzonego wchłaniania).
Leczenie stanów zwiększonego zapotrzebowania na witaminy
W dużych dawkach w leczeniu stanów zwiększonego zapotrzebowania ustroju na witaminy: choroby gorączkowe, osłabienia organizmu podczas zakażenia i w okresie rekonwalescencji, uprawianie sportu i ciężka praca fizyczna, w ciąży i w okresie laktacji, w okresie młodzieńczym i w wieku podeszłym.
Inne stany
Jest także stosowana w leczeniu zatruć substancjami wywołującymi methemoglobinemię, w utrudnionym gojeniu się ran i złamań kości, w skłonnościach do krwawień oraz jako środek zakwaszający mocz.
Dodatkowe przyjmowanie jest konieczne w niedoborach wit. C w pożywieniu, w czasie sztucznego karmienia niemowląt, w dietach oszczędzających, np. w chorobach żołądka i jelit lub innych. Dopochwowo stosowany pomocniczo w leczeniu bakteryjnego zapalenia pochwy i zapobieganiu mu.
W przemyśle spożywczym i farmaceutycznym jest stosowana jako przeciwutleniacz.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu.
Kamica dróg moczowych, nadmierne wydalanie szczawianów
Nie podawać dużych dawek (powyżej 1 g/d) chorym z kamicą dróg moczowych lub z nadmiernym wydalaniem szczawianów przez nerki.
Dodatkowe składniki preparatu
Niektóre preparaty do podawania pozajelitowego mogą zawierać siarczyny, mogące u niektórych osób (np. chorych na astmę lub nadwrażliwych) powodować objawy niepożądane, a także unieczynniać podawaną równocześnie tiaminę.
Wpływ na wyniki badań laboratoryjnych
Podczas stosowania większych dawek może fałszować wyniki niektórych testów wykonywanych metodami oksydoredukcyjnymi (oznaczanie glukozy, kreatyniny).
Wpływ na szybkość elimincji innych leków
Zwiększa szybkość eliminacji pochodnych trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych i amfetaminy, zmniejsza skuteczność pochodnych fenotiazyny, aminoglikozydów, zwiększa stężenie egzogennych estrogenów w surowicy.
Niezgodności
Ze względu na niezgodność chemiczną nie należy mieszać kwasu askorbinowego z preparatami zawierającymi sole metali (głównie miedzi i żelaza) oraz ze środkami o właściwościach utleniających.
Sole żelaza, wit. B12
Wit. C podawana p.o. jednocześnie z solami żelaza zwiększa wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego, natomiast podana razem z cyjanokobalaminą może zmniejszyć skuteczność działania wit. B12.
Lek podawany w dużych dawkach (powyżej 1 g/d) może powodować nadmierne wydalanie kwasu szczawiowego do moczu, krystalizację moczanów i cytrynianów, biegunki.
Po podaniu i.m. lub s.c.ból w miejscu iniekcji. W trakcie szybkiego podawania preparatu i.v. mogą wystąpić zawroty głowy i uczucie osłabienia. Po podaniu dopochwowym uczucie swędzenia lub pieczenia pochwy, bardzo rzadko reakcje nadwrażliwości.
Nie zaleca się stosowania dużych dawek w ciąży ze względu na możliwość wystąpienia niedoboru wit. C u noworodków.
Zachować ostrożność w okresie karmienia piersią. Tabletki dopochwowe można stosować w ciąży i okresie karmienia piersią.
Dorośli zapobiegawczo: p.o. średnio 60 mg/d u obu płci, kobiety w ciąży 80 mg/d, kobiety karmiące 100 mg/d;
leczniczo: w stanach niedoboru wit. C p.o., i.m. i i.v. 100–500 mg/d, celem zakwaszenia moczu p.o. 3–12 g/d w daw. podz. co 4 h.
W postaci tabletek dopochwowych 250 mg 1 ×/d, wieczorem, przed snem; stosować przynajmniej przez 6 dni.
Dzieci do 1. rż. 5–8 kropli/d, małe dzieci 10 kropli/d, w wieku szkolnym 15–20 kropli/d, w razie większego zapotrzebowania można podawać 2 ×/d, leczniczo: i.v. lub p.o. 2. mż.–18. rż. 200–500 mg/d.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł