Pioglitazon (opis profesjonalny)

Działanie - Pioglitazon

Mechanizm działania
Wybiórczy agonista receptora jądrowego PPAR-γ, należący do pochodnych tiazolidynodionu. Aktywacja receptora PPAR-γ prowadzi do transkrypcji genów biorących udział w procesach wytwarzania, transportu i wykorzystania glukozy oraz metabolizmu kwasów tłuszczowych. Lek zwiększa wrażliwość tkanek na działanie insuliny; zmniejsza się insulinooporność w komórkach tkanki tłuszczowej, mięśni szkieletowych i wątroby. Lek zmniejsza stężenie wolnych kwasów tłuszczowych i glukozy we krwi.

Farmakokinetyka
Po podaniu p.o. szybko się wchłania; t_max wynosi zwykle 2 h. Pokarm nie wpływa na wchłanianie. Stężenie leku w osoczu zwiększa się proporcjonalnie do dawki w zakresie dawek 2–60 mg. Stan stacjonarny jest osiągany po 4–7 dniach leczenia. Podanie wielokrotne nie prowadzi do kumulacji leku ani jego metabolitów. Całkowita biodostępność wynosi maks. 80%. Pioglitazon i wszystkie jego czynne metabolity w bardzo dużym stopniu wiążą się z białkami osocza (>99%). Lek jest metabolizowany w znacznym stopniu w wątrobie na drodze hydroksylacji, głównie z udziałem CYP2C8. Spośród 6 znanych metabolitów 3 wykazują aktywność farmakologiczną (M-II, M-III i M-IV): metabolit M-III podobną jak pioglitazon, działanie M-IV jest ok. 3-krotnie silniejsze niż pioglitazonu natomiast działanie M-II jest znikome. Pioglitazon jest wydalany z kałem (55%) i z moczem (45%), głównie w postaci metabolitów, tylko w nieznacznej ilości w postaci niezmienionej; t_1/2 w fazie eliminacji niezmetabolizowanego pioglitazonu wynosi 5–6 h, natomiast wszystkich czynnych metabolitów 16–23 h. Nie stwierdzono różnic w parametrach farmakokinetycznych u osób po 65. rż.

Wskazania do stosowania - Pioglitazon

Leczenie cukrzycy
Leczenie drugiego lub trzeciego rzutu cukrzycy typu 2 u dorosłych: monoterapia u pacjentów (zwłaszcza z nadwagą), u których glikemia nie jest dostatecznie kontrolowana za pomocą diety i aktywności fizycznej i u których nie można stosować metforminy ze względu na przeciwwskazania lub nietolerancję; leczenie skojarzone z metforminą u pacjentów (zwłaszcza z nadwagą), u których glikemia nie jest wystarczająco kontrolowana pomimo stosowania maks. tolerowanych dawek metforminy w monoterapii; leczenie skojarzone z pochodną sulfonylomocznika u pacjentów, u których nie można stosować metforminy ze względu na nietolerancję lub przeciwwskazania a glikemia nie jest wystarczająco kontrolowana pomimo stosowania maks. tolerowanych dawek pochodnej sulfonylomocznika w monoterapii; leczenie skojarzone z metforminą i pochodną sulfonylomocznika u pacjentów (zwłaszcza z nadwagą), u których glikemia nie jest dostatecznie kontrolowana pomimo stosowania dwulekowej terapii doustnej; leczenie skojarzone z insuliną u pacjentów z niedostateczną kontrolą glikemii za pomocą insuliny, u których nie można stosować metforminy ze względu na przeciwwskazania lub nietolerancję.

Przeciwwskazania stosowania - Pioglitazon

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, występująca obecnie lub w wywiadzie niewydolność serca (klasa I–IV wg NYHA), zaburzenia czynności wątroby, kwasica ketonowa, rak pęcherza moczowego obecnie lub w wywiadzie, makroskopowy krwiomocz różnego pochodzenia, ciąża, okres karmienia piersią.

Niewydolność serca
Lek może powodować retencję płynów, co może być przyczyną wystąpienia lub zaostrzenia niewydolności serca. U chorych, u których występuje przynajmniej jeden z czynników ryzyka wystąpienia zastoinowej niewydolności serca (np. przebyty zawał serca, objawowa choroba niedokrwienna serca, podeszły wiek) leczenie należy rozpocząć od najmniejszej dawki i stopniowo ją zwiększać. Należy obserwować, czy u chorego nie występują objawy przedmiotowe i podmiotowe niewydolności serca, zwiększenie masy ciała lub obrzęki. Leczenie skojarzone z insuliną może dodatkowo zwiększać ryzyko wystąpienia obrzęków.

Osoby w podeszłym wieku
U chorych w podeszłym wieku przed rozpoczęciem leczenia i w jego trakcie należy rozważyć czy korzyści z leczenia przeważają nad związanym z wiekiem chorego ryzykiem wystąpienia raka pęcherza moczowego, złamań i niewydolności serca. Ryzyko niewydolności serca zwiększa się dodatkowo w przypadku leczenia skojarzonego z insuliną.

Rak pęcherza moczowego
U wszystkich chorych przed rozpoczęciem leczenia należy ocenić czynniki ryzyka zachorowania na raka pęcherza moczowego (wiek, palenie tytoniu w wywiadzie, zawodowe narażenie na niektóre substancje chemiczne lub chemioterapeutyki, takie jak np. cyklofosfamid, planowane rozpoczęcie radioterapii okolic miednicy). W przypadku obecności krwi w moczu należy ustalić przyczyny. Chory powinien natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli w trakcie leczenia wystąpi makroskopowy krwiomocz, bolesne lub utrudnione oddawanie moczu, uczucie parcia na mocz albo nietrzymanie moczu.

Zaburzenia czynności wątroby
Nie należy rozpoczynać leczenia u chorych, u których aktywność enzymów wątrobowych jest zwiększona (aktywność ALT ponad 2,5-krotnie przekraczająca GGN) lub występują inne objawy choroby wątroby. W trakcie leczenia zalecane jest okresowe monitorowanie aktywności enzymów wątrobowych; badanie jest dodatkowo zalecane w przypadku wystąpienia objawów mogących wskazywać na zaburzenia czynności wątroby, w tym nudności o niewyjaśnionej przyczynie, wymioty, bóle brzucha, znużenie, brak apetytu i/lub ciemne zabarwienie moczu. Leczenie należy przerwać, jeśli aktywność ALT przekracza 3-krotnie GGN lub wystąpi żółtaczka.

Dieta
W badaniach klinicznych stwierdzono uzależnione od dawki zwiększenie masy ciała; chorzy powinni ściśle przestrzegać diety o ograniczonej wartości kalorycznej. Podczas leczenia pioglitazonem obserwowano niewielkie zmniejszenie średniego stężenia hemoglobiny i hematokrytu.

Hipoglikemia
Pacjenci stosujący pioglitazon w skojarzeniu z pochodną sulfonylomocznika lub insuliną są bardziej narażeni na wystąpienie hipoglikemii; może być konieczne zmniejszenie dawki pochodnej sulfonylomocznika lub insuliny.

Zaburzenia widzenia
Po wprowadzeniu leku do obrotu zgłaszano przypadki wystąpienia lub nasilenia obrzęku plamki żółtej z pogorszeniem ostrości widzenia. Nie wiadomo czy istnieje bezpośredni związek pomiędzy przyjmowaniem leku i obrzękiem plamki żółtej; u chorych zgłaszających zaburzenia ostrości widzenia należy rozważyć konsultację okulistyczną.

Złamania
W badaniach klinicznych obserwowano zwiększoną częstość złamań u kobiet.

Zespół policystycznych jajników
Pioglitazon nasila działanie insuliny; stosowanie leku u pacjentek z zespołem policystycznych jajników może spowodować wznowienie owulacji.

Dodatkowe składniki preparatu
Ze względu na zwartość laktozy nie stosować u osób z dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.

Interakcje - Pioglitazon

Inhibitory i induktory CYP2C8
Zachować ostrożność w przypadku równoległego stosowania z lekami hamującymi (np. gemfibrozyl) lub indukującymi (np. ryfampicyna) CYP2C8; należy ściśle kontrolować glikemię oraz rozważyć modyfikację dawkowania pioglitazonu albo zmianę leczenia przeciwcukrzycowego.

Digoksyna, warfaryna, fenprokumon, metformina
Pioglitazon nie wpływa istotnie na farmakokinetykę i farmakodynamikę digoksyny, warfaryny, fenprokumonu i metforminy.

Pochodne sulfonylomocznika
Prawdopodobnie nie wpływa na farmakokinetykę pochodnych sulfonylomocznika.

Cytochrom P-450
Nie indukuje izoenzymów CYP1A, 2C8, 2C9 i 3A4. W badaniach in vitro nie stwierdzono hamującego wpływu na którykolwiek izoenzymów cytochromu P-450. Nie należy się spodziewać interakcji z lekami metabolizowanymi przez izoenzymy cytochromu P-450, takie jak: doustne środki antykoncepcyjne, cyklosporyna, leki blokujące kanały wapniowe, inhibitory reduktazy HMG-CoA.

Działania niepożądane - Pioglitazon

Często: zwiększenie masy ciała, złamania kości, zakażenia górnych dróg oddechowych, zaburzenia czucia.

Niezbyt często: zapalenie zatok, bezsenność, rak pęcherza moczowego.

Z nieznaną częstością: obrzęk plamki, zwiększenie aktywności ALT. Ponadto podczas leczenia skojarzonego z metforminą – często: niedokrwistość, ból głowy, krwiomocz, zaburzenia erekcji, ból stawów; niezbyt często: wzdęcia.

Podczas leczenia skojarzonego z pochodną sulfonylomocznika – często: zawroty głowy, wzdęcia; niezbyt często: hipoglikemia, wzmożone łaknienie, ból głowy, zawroty głowy pochodzenia błędnikowego, znużenie, nasilona potliwość, białkomocz, cukromocz, zwiększenie aktywności dehydrogenazy mleczanowej.

Podczas leczenia skojarzonego z metforminą i pochodną sulfonylomocznika – bardzo często: hipoglikemia, ból stawów; często: zwiększenie aktywności fosfokinazy kreatynowej.

Podczas leczenia skojarzonego z insuliną – bardzo często: obrzęki; często: hipoglikemia, niewydolność serca, duszność, zapalenie oskrzeli, ból pleców, ból stawów.

Zaburzenia widzenia zgłaszano zazwyczaj w początkowym okresie leczenia, często w monoterapii i leczeniu skojarzonym z metforminą, niezbyt często w przypadku leczenia skojarzonego z pochodną sulfonylomocznika. Przedawkowanie. Przyjmowanie dawki 120 mg/d przez 4 dni, a następnie 180 mg/d przez 7 dni nie wiązało się z wystąpieniem jakichkolwiek objawów przedawkowania. Podczas leczenia skojarzonego z pochodną sulfonylomocznika lub insuliną może wystąpić hipoglikemia.

Przedawkowanie
W przypadku przedawkowania leczenie objawowe i podtrzymujące.

Ciąża i laktacja - Pioglitazon

Brak badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania u kobiet w ciąży. W badaniach na zwierzętach stwierdzono hamowanie rozwoju płodu. Nie stosować w okresie ciąży ani u kobiet planujących ciążę.

Nie wiadomo czy lek przenika do mleka kobiet; stwierdzono jego obecność w mleku samic szczurów. Nie stosować w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie - Pioglitazon

P.o., podczas posiłku lub między posiłkami. Dorośli. Początkowo 15–30 mg 1 ×/d; w razie potrzeby dawkę zwiększyć do maks. 45 mg 1 ×/d. W przypadku leczenia skojarzonego z insuliną można kontynuować podawanie dotychczasowej dawki insuliny; jeśli wystąpi hipoglikemia, należy zmniejszyć dawkę insuliny. Po 3–6 mies. należy ocenić czy odpowiedź na leczenie jest wystarczająca (np. zmniejszenie stężenia HbA1c). Jeśli nie uzyskano oczekiwanego efektu, leczenie należy przerwać. Należy regularnie oceniać korzyści wynikające ze stosowania leku.

Osoby w podeszłym wieku
Nie ma konieczności dostosowania dawki u osób w podeszłym wieku; leczenie rozpocząć od najmniejszej dawki, a następnie stopniowo ją zwiększać, szczególnie w przypadku leczenia skojarzonego z insuliną.

Zaburzenia czynności nerek
Dostosowanie dawki u pacjentów z zaburzeniem czynności nerek (klirens kreatyniny >4 ml/min) nie jest konieczne. Ze względu na brak badań nie stosować u chorych poddawanych dializom.

Dzieci i młodzież
Nie określono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania u dzieci i młodzieży do 18. rż.

Uwagi dla Pioglitazon

Lek nie wpływa lub wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania urządzeń mechanicznych.

Przeczytaj też artykuły

• Cukrzyca typu 2

Preparaty na rynku polskim zawierające pioglitazon