medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Syntetyczna pochodna progesteronu o przedłużonym działaniu, silniejsza od niego w działaniu progestagennym i hamującym owulację. Wiąże się ze swoistymi receptorami dla progestagenów i wpływa na endometrium zmieniając jego fazę z proliferacyjnej na wydzielniczą. Wywiera szereg działań farmakologicznych na układ wewnątrzwydzielniczy: hamuje wydzielanie FSH i LH, zmniejsza stężenia ACTH i hydrokortyzonu we krwi, zmniejsza stężenie testosteronu we krwi obwodowej, zmniejsza stężnie estrogenów we krwi obwodowej (w wyniku hamowania FSH oraz indukcji enzymatycznej reduktazy wątrobowej, co prowadzi do zwiększenia klirensu testosteronu i związanego z nim zmniejszenia konwersji androgenów do estrogenów). Octan medroksyprogesteronu podawany i.m. w zalecanej dawce hamuje wydzielanie gonadotropin, co uniemożliwia dojrzewanie pęcherzyków Graafa i powoduje brak owulacji oraz prowadzi do zmniejszenia grubości błony śluzowej endometrium i powoduje zwiększenie gęstości śluzu szyjkowego, co uniemożliwia przedostanie się plemników do macicy. Dostępne dane wskazują, że efekt ten nie występuje po podawaniu zalecanej dawki p.o. 1 ×/d. Octan medroksyprogesteronu podawany p.o. w zalecanych dawkach kobietom z prawidłowym endogennym wydzielaniem estrogenów powoduje zmiany w błonie śluzowej macicy ze stadium proliferacyjnego w stadium wydzielnicze. Obserwowano działania androgenne i anaboliczne, jednak prawdopodbnie lek jest pozbawiony istotnego działania estrogennego. Medroksyprogesteron stosowany w skojarzeniu z estrogenami w HTZ zmniejsza ryzyko rozrostu błony śluzowej trzonu macicy u kobiet z zachowaną macicą.
Farmakokinetyka
Po podaniu p.o. szybko się wchłania osiągając cmax w ciągu 2–4 h; t1/2 wynosi ok. 17 h. Wiąże się w ok. 90% z białkami osocza, głównie albuminami, nie wiąże się z globuliną wiążącą hormony płciowe. Pokarm zwiększa dostępność biologiczną, natomiast nie zmienia t1/2. Po wchłonięciu z przewodu pokarmowego jest hydrolizowany w wątrobie i wydalany głównie z moczem w postaci sprzężonej z kwasem glukuronowym, bardzo niewielka ilość w postaci siarczanów.
Po podaniu i.m. wchłania się powoli, co zapewnia niewielkie i długo utrzymujące się stężenie w osoczu. Średni tmax wynosi 4–20 dni. Stężenie leku w osoczu zmniejsza się stopniowo i utrzymuje na poziomie ok. 1 ng/ml przez 2–3 mies. Oznaczalne stężenia są wykrywane nawet przez 7–9 mies. po wstrzyknięciu i.m. Wiąże się z białkami osocza w ok. 90–95%. Przenika przez barierę krew-mózg i łożysko. Jest metabolizowany w wątrobie; t1/2 w fazie eliminacji po pojedynczym wstrzyknięciu i.m. wynosi ok. 6 tyg. Jest wydalany przede wszystkim z kałem, ok. 30% dawki i.m. jest wydalane z moczem po 4 dobach od podania.
Czynnościowe krwawienia z macicy, wtórny brak miesiączki, endometrioza, przeciwdziałanie rozrostowi endometrium
Czynnościowe krwawienia z macicy spowodowane zburzeniami hormonalnymi, wtórny brak miesiączki, endometrioza łagodna do umiarkowanej, przeciwdziałanie rozrostowi endometrium u kobiet przyjmujących estrogeny.
Antykoncepcja hormonalna
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)
Składowa hormonalnej terapii zastępczej w leczeniu objawów niedoboru estrogenów związanego z menopauzą naturalną lub wywołaną chirurgicznie u kobiet w okresie okołomenopauzalnym i pomenopauzalnym.
Profilaktyka osteoporozy
W preparacie złożonym z estradiolem w profilaktyce osteoporozy u kobiet w okresie pomenopauzalnym o dużym ryzyku złamań w przypadku nietolerancji innych leków lub przeciwwskazań do ich stosowania.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, krwawienia z dróg rodnych lub moczowych o nieustalonej przyczynie, choroba zakrzepowa żył, udar mózgu w wywiadzie, ciężka niewydolność wątroby, ciąża, podejrzenie ciąży, rozpoznanie albo podejrzenie raka piersi lub narządów rodnych, poronienie zatrzymane.
Stosowanie octanu medroksyprogesteronu nie jest wskazane u dziewcząt przed wystąpieniem pierwszej miesiączki.
Krwawienie z dróg rodnych
Należy zdiagnozować każde krwawienie z dróg rodnych, które wystąpi podczas leczenia medroksyprogesteronem.
Retencja płynów
Ponieważ medroksyprogesteron może powodować zatrzymanie płynów, ostrożnie stosować u chorych, u których zwiększenie masy ciała lub retencja płynów może pogarszać stan pacjenta (np. padaczka, migrena, astma, zaburzenia czynności serca lub nerek).
Depresja
Podczas leczenia zachować ostrożność u pacjentek z depresją w wywiadzie.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego
U niektórych pacjentek podczas leczenia mogą wystąpić objawy depresji przedmiesiączkowej.
Zaburzenia cyklu miesiączkowego
U większości kobiet otrzymujących medroksyprogesteron w postaci zawiesiny do wstrzykiwań występują zaburzenia cyklu miesiączkowego (np. nieregularne krwawienia, nadmiernie obfite lub wydłużone krwawienie). Podczas kontynuacji stosowania u coraz mniejszej liczby kobiet występują nieregularne krwawienia i u coraz większej liczby dochodzi do zaniku miesiączki.
Zmniejszenie tolerancji glukozy
Niekiedy może wystąpić zmniejszenie tolerancji glukozy; należy ściśle monitorować pacjentki z cukrzycą.
Nadwrażliwość na inne steroidy
Zachować ostrożność u chorych z nadwrażliwością na inne steroidy.
Objawy okulistyczne
W przypadku wystąpienia nagłej częściowej lub całkowitej utraty wzroku, wytrzeszczu, podwójnego widzenia lub migreny lek należy odstawić i przeprowadzić badania okulistyczne; jeśli zdiagnozowano obrzęk tarczy nerwu wzrokowego lub zmiany w obrębie siatkówki, nie należy kontynuować stosowania medroksyprogesteronu.
Zaburzenia zakrzepowo-zatorowe
Nie stwierdzono wpływu medroksyprogesteronu na występowanie zaburzeń zakrzepowo-zatorowych, jednak nie zaleca się stosowania u pacjentek z zaburzeniami zakrzepowo-zatorowymi w wywiadzie. Zaleca się przerwanie stosowania leku u pacjentek, u których podczas leczenia rozwinęła się żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.
Zaburzenia układu krążenia podczas leczenia skojarzonego z estrogenami
Estrogenów w monoterapii lub leczeniu skojarzonym z progestagenami nie należy stosować w zapobieganiu chorobom układu krążenia. W kilku randomizowanych, prospektywnych badaniach nad długoterminowymi efektami stosowania skojarzonego schematu podawania estrogenów i/lub progestagenów u kobiet po menopauzie stwierdzono zwiększone ryzyko wystąpienia takich incydentów sercowo-naczyniowych, jak zawał serca, choroba niedokrwienna serca, udar i żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Randomizowane kontrolowane badania nie wykazały, aby jednoczesne stosowanie skoniugowanych estrogenów i medroksyprogesteronu w sposób ciągły miało korzystny wpływ na układ krążenia. Dwa duże badania kliniczne wykazały możliwe zwiększenie ryzyka chorób układu krążenia w pierwszym roku stosowania i brak korzystnego efektu. Ponadto w inncyh badaniach klinicznych obserwowano zwiększenie ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych w przebiegu choroby niedokrwiennej serca, zwiększenie ryzyka wystąpienia udaru oraz żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna) u kobiet otrzymujących skoniugowane estrogeny i octan medroksyprogesteronu w porównaniu do kobiet otrzymujących placebo; zwiększenie ryzyka występowało w pierwszym roku badania i utrzymywało się w całym okresie obserwacji.
Zmniejszenie gęstości mineralnej kości (BMD)
W badaniu klinicznym z udziałem dorosłych kobiet w wieku rozrodczym przyjmujących octan medroksyprogesteronu i.m. jako metodę antykoncepcji (w dawce 150 mg, co 3 mies.) stwierdzono po 5 latach zmniejszenie BMD kręgosłupa lędźwiowego średnio o 5,4%. W ciągu 2 pierwszych lat od zakończenia stosowania leku, gęstość kości częściowo powracała do wartości wyjściowych. Podobne badanie kliniczne z octanem medroksyprogesteronu podawanym i.m. w dawce 150 mg co 3 mies. kobietom w okresie młodzieńczym w celach antykoncepcyjnych wykazało podobne zmniejszenie BMD. Było ono bardziej widoczne w trakcie 2 pierwszych lat leczenia. Po zaprzestaniu stosowania leku z upływej czasu wartości BMD wyrównały się całkowicie do wartości wyjściowych. Zmniejszenie stężenia estrogenu w osoczu spowodowane stosowaniem medroksyprogesteronu może prowadzić do zmniejszenia gęstości mineralnej kości u kobiet w okresie przed menopauzą. Nie wiadomo, czy stosowanie medroksyprogesteronu we wstrzyknięciach i.m. w okresie młodzieńczym i wczesnej dorosłości, krytycznym dla przyrostu masy kostnej okresie życia, zmniejsza szczytową masę kostną. Zaleca się, aby wszystkie pacjentki przyjmowały we właściwych dawkach wapń i witaminę D.
Żółtaczka
W przypadku wystąpienia żółtaczki rozważyć odstawienie leku.
Ryzyko wystąpienia raka
W długotrwałych badaniach klinicznych o charakterze obserwacyjnym, obejmujących kobiety otrzymujące medroksyprogesteron w postaci zawiesiny do wstrzykiwań stwierdzono niewielkie zwiększenie lub brak zwiększenia ogólnego ryzyka wystąpienia raka piersi, nie zaobserwowano zwiększenia ogólnego ryzyka wystąpienia raka jajnika, wątroby lub szyjki macicy i stwierdzono długotrwały efekt ochronny zmniejszający ryzyko wystąpienia raka błony śluzowej trzonu macicy.
Wyniki randomizowanego, kontrolowanego placebo badania klinicznego, badania WHI oraz badań epidemiologicznych wskazują na istnienie zwiększonego ryzyka wystąpienia raka piersi u kobiet przyjmujących estrogeny w skojarzeniu z progestagenami w ramach HTZ przez kilka lat. W badaniu WHI nad stosowaniem skoniugowanych estrogenów końskich z octanem medroksyprogesteronu octanem oraz w badaniach obserwacyjnych dodatkowe ryzyko zwiększało się wraz z wydłużaniem się czasu stosowania leków. Istnieją dane wskazujące, że stosowanie estrogenów w skojarzeniu z progestagenami prowadzi do zwiększenia liczby nieprawidłowych wyników badania mammograficznego, wymagających dalszej oceny. W części badania WHI stwierdzono również, że jednoczesne stosowanie estrogenu z progestagenem zwiększa ryzyko raka jajnika, jednak ryzyko to nie było znamienne statystycznie.
Otępienie
Zebrane dane dotyczące stosowania skoniugowanych estrogenów końskich w monoterapii lub leczeniu skojarzonym z octanem medroksyprogesteronu w ramach badania Health Initiative Memory Study (WHIMS), stanowiącego część badania WHI, wskazują na istnienie zwiększonego ryzyka wystąpienia objawów odpowiadających otępieniu i łagodnego zaburzenia funkcji poznawczych u kobiet po menopauzie w wieku ≥65 lat.
Choroby przenoszone drogą płciową
Kobiety należy poinformować, że stosowanie medroksyprogesteronu jako metody antykoncepcji nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, w tym zakażeniem wirusem HIV.
Badania histopatologiczne
W przypadku przekazywania wycinka z kanału szyjki macicy lub błony śluzowej macicy do badania histopatologicznego, należy poinformować laboratorium o stosowaniu medroksyprogesteronu.
Wpływ na wyniki badań laboratoryjnych
Lek może wpływać na wyniki badań laboratoryjnych.
Substancje dodatkowe
Preparatów w postaci p.o. zawierających laktozę nie stosować u osób z dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.
Aminoglutetimid
Równoległe stosowanie aminoglutetimidu i dużych dawek medroksyprogesteronu może przyspieszyć transformację biologiczną medroksyprogesteronu i zmniejszyć jego skuteczność działania.
Test z metyraponem
Lek może wpływać na wyniki testu z metyraponem.
Inhibitory i induktory CYP3A4
In vitro octan medroksyprogesteronu jest metabolizowany głównie na drodze hydroksylacji z udziałem CYP3A4. Nie zostały przeprowadzone szczegółowe badania oceniające efekty kliniczne interakcji lekowych octanu medroksyprogesteronu z induktorami lub inhibitorami CYP3A4.
Lek w postaci zaw. do wstrzykiwań
Bardzo często: zwiększenie lub zmniejszenie masy ciała, ból głowy, nerwowość.
Często: zawroty głowy, depresja, zmniejszenie popędu płciowego, żylaki, ból brzucha, uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu, nudności, wzdęcia, trądzik, łysienie, wysypka, ból pleców, upławy, tkliwość piersi, bolesne miesiączkowanie, astenia, zatrzymanie płynów.
Niezbyt często: zakażenia układu moczowo-płciowego, nadwrażliwość na lek, zwiększenie lub zmniejszenie łaknienia, bezsenność, drgawki, senność, tachykardia, uderzenia gorąca, duszność, zaburzenia czynności wątroby, nadmierne owłosienie, świąd, ostuda, pokrzywka, nieprawidłowe krwawienie z macicy, bolesność podczas stosunku, bóle w obrębie miednicy, mlekotok, brak laktacji, ból w klatce piersiowej.
Rzadko: zapalenie błony śluzowej macicy, ropień w miejscu wstrzyknięcia, rak piersi, niedokrwistość, zaburzenia krwi, reakcja anafilaktyczna, reakcja anafilaktoidalna, wydłużony okres bez owulacji, anorgazmia, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia psychiczne o podłożu afektywnym, nadpobudliwość, niepokój, migrena, porażenia, omdlenia, parestezje, porażenie nerwu VII, zawroty głowy pochodzenia błędnikowego, nadciśnienie tętnicze, zakrzepowe zapalenie żył, zator i zaburzenia zakrzepowo-zatorowe, zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna, dysfonia, żółtaczka, obrzęk naczynioruchowy, zapalenie skóry, wybroczyny, rozstępy skórne, lipodystrofia nabyta, kurcze mięśni, bóle stawów, bóle kończyn, osteoporoza, złamania osteoporotyczne, obrzęk okolicy pachy, twardzina skóry, brak miesiączki, bolesność piersi, krwotok maciczny, obfite nieregularne miesiączkowanie, krwotok miesiączkowy, suchość sromu i pochwy, zmiany wielkości gruczołów sutkowych, torbiele jajnika, zespół napięcia przedmiesiączkowego, rozrost błony śluzowej macicy, guzki w obrębie gruczołów sutkowych, krwawienia z gruczołów brodawek sutkowych, torbiele pochwy, subiektywne objawy ciąży, zapalenie pochwy, reakcje w miejscu wstrzyknięcia, (ból/tkliwość, utrzymująca się atrofia/wgłębienie, guzek, obrzęk), gorączka, uczucie zmęczenia, wzmożone pragnienie, zmniejszenie wskaźnika gęstości mineralnej kości (BMD), zmniejszenie tolerancji glukozy, nieprawidłowe wyniki testów czynnościowych wątroby, nieprawidłowy rozmaz z szyjki macicy.
Lek w postaci p.o.
Bardzo często: ból głowy, nudności, nieprawidłowe krwawienie z macicy.
Często: nadwrażliwość na lek, depresja, bezsenność, nerwowość, zawroty głowy, łysienie, trądzik, pokrzywka, świąd, wydzielina z szyjki macicy, bolesność piersi, tkliwość piersi, gorączka, uczucie zmęczenia, zwiększenie masy ciała.
Niezbyt często: nadmierne owłosienie, mlekotok, obrzęk, zatrzymanie płynów.
Z nieznaną częstością: reakcja anafilaktyczna, reakcja anafilaktoidalna, obrzęk naczynioruchowy, wydłużenie okresu bez owulacji, senność, zator i zaburzenia zakrzepowo-zatorowe, żółtaczka, wysypka, brak miesiączki, nadżerka szyjki macicy, zmniejszona tolerancja glukozy, zmniejszenie masy ciała.
Przedawkowanie
Dawki p.o. do 3 g/d były dobrze tolerowane. W razie przedawkowania leczenie objawowe i wspomagające.
Stosowanie leku w okresie ciąży jest przeciwwskazane.
Octan medroksyprogesteronu i jego metabolity przenikają do pokarmu kobiecego. Nie ma dowodów wskazujących, że ich obecność może stanowić zagrożenie dla dziecka, jednak nie zaleca się stosowania leku w okresie karmienia piersią.
Wtórny brak miesiączki
P.o. 5–10 mg/d przez 5–10 dni. Krwawienie powinno wystąpić 3–7 dni po odstawieniu leku.
Czynnościowe bezowulacyjne krwawienia z macicy spowodowane zaburzeniami hormonalnymi
P.o. 5–10 mg/d przez 5–10 dni rozpoczynając od 16.–21. dnia cyklu, po 3–7 dniach po przerwaniu stosowania powinno wystąpić krwawienie. Dawkę 5–10 mg/d przez 5–10 dni można powtórzyć 2–3-krotnie, rozpoczynając od 16. dnia cyklu, po czym lek należy odstawić w celu oceny skuteczności leczenia.
Endometrioza
P.o. 10 mg 3 ×/d przez 90 dni, rozpoczynając od 1. dnia cyklu. U 30–40% pacjentek występuje samoograniczające się plamienie.
Przeciwdziałanie rozrostowi endometrium u kobiet przyjmujących estrogeny
P.o. Podawanie ciągłe – 2,5–5 mg/d. Podawanie sekwencyjne – 5–10 mg/d przez 10–14 kolejnych dni 28-dniowego cyklu. U 75–80% pacjentek występuje krwawienie lub plamienie z odstawienia.
Antykoncepcja hormonalna
Głęboko i.m. 150 mg co 12 tyg., rozpoczynając w ciągu pierwszych 5 dni cyklu miesiączkowego (u kobiet niekarmiących piersią w ciągu pierwszych 5 dni od porodu, u kobiet karmiących piersią w 6. tyg. od porodu). W razie wydłużenia odstępu między dawkami >89 dni przed podaniem leku należy wykluczyć ciążę oraz przez 14 dni po wstrzyknięciu stosować dodatkowe metody antykoncepcyjne. Medroksyprogesteron w postaci zawiesiny do wstrzykiwań wywiera długotrwałe działanie antykoncepcyjne. Średnia długość okresu poprzedzającego zapłodnienie u kobiet, które zajdą w ciążę wynosi 10 mies. po ostatnim wstrzyknięciu; długość tego okresu może wynosić 4–31 mies. i jest niezależna od czasu stosowania leku.
Nie badano wpływu leku na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
