medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Jedyną formą szczepionki przeciw tężcowi jest toksoid (anatoksyna). Toksoid tężcowy otrzymywany jest z toksyny tężcowej izolowanej z hodowli Clostridium tetani. Pozbawiony patogenności, pod wpływem działania formaldehydu oraz inaktywacji cieplnej oraz oczyszczony z substancji balastowych, zachowuje antygenowe właściwości toksyny natywnej, posiada silne właściwości antygenowe i wywołuje odpowiedź ze strony układu immunologicznego, polegającą na wytworzeniu swoistych przeciwciał i uruchamia mechanizmy umożliwiające powstanie pamięci immunologicznej.Adsorbowany jest na wodorotlenku glinu, co wzmaga właściwości immunogenne. Jedna dawka szczepionki nie chroni przed zachorowaniem na tężec. Warunkiem uzyskania odporności jest poddanie się pełnemu cyklowi szczepień ochronnych. Po podaniu 1. dawki szczepionki zawierającej antygeny T stwierdza się małe stężenie przeciwciał lub ich brak; przeciwciała klasy IgM zanikają w ciągu 1–3 mies.; po 2. dawce powstają przeciwciała klasy IgG – okres wzrostu stężenia tych przeciwciał wynosi około 3 tyg.; 3. dawka wywołuje pełną odpowiedź immunologiczną po około 3 tyg.; ochronny poziom przeciwciał klasy IgG utrzymuje się ok. 10 lat. Po 2–4 tyg. po podaniu 2. dawki szczepionki zawierającej antygeny DT lub Td i po 3. dawce szczepionki zawierającej antygeny DTP (szczepienie pierwotne), 90 % osób osiąga uodpornienie, które jest jednak krótkotrwałe; dawka uzupełniająca (ostatnia dawka szczepienia podstawowego) zapewnia odporność na 5–10 lat; dawki przypominające zapewniają długotrwałą ochronę przed zachorowaniem. Po wstrzyknięciu s.c. lub i.m., szczepionka wchłania się z miejsca wstrzyknięcia do osocza na drodze dyfuzji; resorpcja jest spowolniona i trwa do kilku dni zgodnie z uwalnianiem toksoidu tężcowego przez adiuwant (wodorotlenek glinu. Antygen (toksoid tężcowy), po spełnieniu roli induktora przeciwciał, jest trawiony przez makrofagi.
Czynna profilaktyka przeciw tężcowi
Czynna profilaktyka przeciw tężcowi dorosłych i dzieci, w tym w ramach Programu Szczepień Ochronnych; szczepionkę można podawać w przypadku przeciwwskazań do stosowania szczepionek skojarzonych (TD, Td, DTP) lub jako dawkę przypominającą. Szczepienie nieszczepionych kobiet w ciąży, spodziewających się, że poród może się odbywać w warunkach niehigienicznych. Profilaktyka czynno-bierna tężca w przypadku ran zanieczyszczonych i z dużym prawdopodobieństwem obecności Clostridium tetani.
Osoby chore na AIDS lub nosiciele wirusa HIV powinni być szczepieni wg standardowego schematu, a w przypadku zranienia powinni zawsze otrzymać ludzką immunoglobulinę przeciwtężcową (immunoglobulinę o wysokim mianie przeciwciał przeciwtężcowych) bez względu na ich historię szczepień przeciw tężcowi.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ostre stany chorobowe przebiegające z gorączką (szczepienie można przeprowadzić po ustąpieniu ostrych objawów chorobowych; łagodne infekcje nie są przeciwwskazaniem do podania szczepionki), choroby przewlekłe w okresie zaostrzenia (szczepienie wykonać po ustąpieniu zaostrzenia), podejrzenie zakażenia (innego niż tężec) w okresie inkubacji, małopłytkowość lub zaburzenia neurologiczne po poprzedniej dawce szczepionki, leczenie dużymi dawkami kortykosteroidów (szczepienie można przeprowadzić po zakończeniu leczenia kortykosteroidami). Ze względu na duże znaczenie szczepienia przeciw tężcowi, przeciwwskazania należy ograniczać, zwłaszcza w przypadku wskazania z powodu zranienia. Jeżeli istnieją jakiekolwiek przeciwwskazania do szczepienia, należy ocenić ryzyko podania szczepionki w stosunku do ryzyka wystąpienia zakażenia.
Immunoglobulina przeciwtężcowa
W przypadku zranienia i istniejących przeciwwskazań do szczepienia należy niezwłocznie podać immunoglobulinę przeciwtężcową.
Leczenie immunosupresyjne, niedobory odporności
U osób poddawanych leczeniu immunosupresyjnemu lub z niedoborami odporności odpowiedź na szczepionkę może być osłabiona; zaleca się przesunięcie szczepień do czasu zakończenia terapii i oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtężcowych po szczepieniu.
Reakcje poszczepienne
Należy zachować ostrożność podczas stosowania szczepionki u osób, u których występowały lub występują znane reakcje alergiczne oraz u których wystąpiły jakiekolwiek zaburzenia stanu zdrowia po wcześniejszym podaniu szczepionki. Po szczepieniu, osoba szczepiona powinna pozostać 30 min pod obserwacją lekarza.
Cyklosporyna, chloramfenikol
Cyklosporyna i chloramfenikol zmniejszają odpowiedź immunologiczną; szczepienie należy przeprowadzić 2–4 tyg. przed rozpoczęciem leczenia cyklosporyną; nie stosować równolegle z chloramfenikolem.
Inne szczepionki
Szczepionka może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych oraz z immunoglobulinami, jeżeli zaistnieje taka konieczność. Różne szczepionki i immunoglobuliny podawane w tym samym czasie powinny być wstrzykiwane w różne miejsca ciała, przy użyciu oddzielnych strzykawek i igieł.
Małopłytkowość, powiększenie i/lub bolesność węzłów chłonnych, nieżyt nosa, reakcje nadwrażliwości w tym wstrząs anafilaktyczny, ból głowy, zawroty głowy, epizod hipotoniczno-hiporeaktywny, omdlenie, utrata świadomości, drżenia, łzawienie, pogorszenie słuchu, niedociśnienie, bladość, nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej, wysypka (w tym wysypka grudkowa), pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy (obrzęk Quinckego), rumień guzowaty, wybroczyny, ból kończyny, w którą podano szczepionkę, ból stawów, niewydolność nerek, obniżenie temperatury ciała, stan podgorączkowy, gorączka, dreszcze, uczucie zimna, nadmierne pocenie się, osłabienie, złe samopoczucie.
Ponadto mogą wystąpić działania niepożądane w miejscu podania: zaczerwienienie, rumień, ból, obrzęk, obrzęk całej kończyny, ograniczenie ruchomości kończyny, wysypka, świąd, pieczenie, zapalenie, zasinienie, krwiak (prawdopodobnie na skutek nieprawidłowego wykonania szczepienia), stwardnienie, ocieplenie w okolicy miejsca podania szczepionki, może pojawić się również swędzący limfatyczny naciek; tego typu reakcje występują najczęściej u osób wielokrotnie szczepionych; może dochodzić do powstania podskórnych guzków – ziarniniaków, przekształcających się niekiedy w aseptyczne ropnie; ziarniniaki, które nie znikają w ciągu 6 tyg. mogą być wynikiem rozwoju nadwrażliwości na glin.
Jeżeli jest to wskazane, szczepionkę można podawać kobietom w ciąży.
Brak danych dotyczących stosowania szczepionki u kobiet karmiących piersią.
Głęboko s.c. w mięsień naramienny lub przednioboczną część uda. Dzieci zgodnie z „Programem szczepień ochronnych”. Szczepienie podstawowe: 2 dawki w odstępie 4–6 tyg., trzecia dawka po 6–12 mies. od drugiego szczepienia. Szczepienie przypominające: 1 dawka co 10 lat.
W przypadku zranienia osoby z udokumentowanym szczepieniem w okresie 5–10 lat albo >10 lat, ale z małym ryzykiem wystąpienia tężca podaje się jedną dawkę szczepionki. Podanie jednej dawki szczepionki należy rozważyć w przypadku osób szczepionych w okresie <5 lat, ale ze szczególnie wysokim ryzykiem wystąpienia tężca. Gdy ostatnią dawkę podano w okresie >10 lat, a ryzyko wystąpienia tężca jest duże stosuje się uodpornienie czynno-bierne: podaje się jedną dawkę szczepionki, a po 20 min – w drugie ramię – i.m. należy podać antytoksynę (LIT – swoista immunoglobulina 250/500 j.m.).
U zranionych osób nieszczepionych lub z niekompletną albo niepewną historią szczepień podaje się pełny schemat szczepienia podstawowego (w schemacie 0–1–6); dodatkowo, w przypadku dużego ryzyka wystąpienia tężca, należy podać antytoksynę (LIT – swoista immunoglobulina 250/500 j.m.). Kobiety ciężarne nieszczepione lub z niepełnym szczepieniem podstawowym, które są narażone na urodzenie dziecka w niehigienicznych warunkach, powinny zostać zaszczepione w II trymestrze ciąży; kobiety ciężarne, które były szczepione w okresie >10 lat powinny otrzymać dawkę przypominającą w II trymestrze ciąży. Patrz też: "Program szczepień ochronnych".
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
