Oksaliplatyna

Oksaliplatyna – lek przeciwnowotworowy stosowany w chemioterapii nowotworów, związek kompleksowy, zawierający metal ciężki–platynę. Związki platyny znalazły szerokie zastosowanie w leczeniu nowotworów różnego typu. Obok oksaliplatyny, z tej grupy leków stosuje się cisplatynę i karboplatynę. Oksaliplatyna została wprowadzona do leczenia w latach 90-tych XX wieku. W porównaniu do cisplatyny, oksaliplatyna charakteryzuje się mniejszą toksycznością. Może być skuteczna w leczeniu niektórych nowotworów opornych na działanie cisplatyny i karboplatyny. W Polsce oksaliplatyna stosowana jest w leczeniu skojarzonym z fluorouracylem w chemioterapii raka jelita grubego. Oba leki wzajemnie nasilają swoje działanie przeciwnowotworowe (działanie synergistyczne).
Działanie oksaliplatyny, podobnie jak innych związków platyny stosowanych w leczeniu nowotworów, polega na oddziaływaniu z materiałem genetycznym komórki, tj. z kwasem nukleinowym DNA. Kompleksy platyny reagują z DNA, tworząc wiązania krzyżowe zarówno w obrębie cząsteczki jak i pomiędzy cząsteczkami DNA. Powstanie nieprawidłowych wiązań zaburza strukturę DNA, przyczynia się do powstawania pęknięć w nici DNA, zakłóca syntezę DNA i RNA oraz uniemożliwia podział komórki. Zahamowanie przebiegu podstawowych procesów biologicznych staje się sygnałem prowadzącym do śmierci komórki. Działanie oksaliplatyny dotyczy szczególnie komórek szybko dzielących się jakimi są komórki nowotworowe. Oksaliplatyna ogranicza wzrost i rozwój nowotworu.
Ze stosowaniem oksaliplatyny, wiąże się ryzyko wystąpienia szeregu działań niepożądanych. Jednym z najczęściej występujących działań niepożądanych oksaliplatyny, które ogranicza możliwość zwiększenia dawki, jest działanie neurotoksyczne (uszkadzające układ nerwowy), zwykle w postaci neuropatii obwodowej. Neuropatia może mieć charakter ostry lub związany z kumulacją dawki. Objawy ostrej neuropatii często występują lub nasilają się po ekspozycji na zimno. U części pacjentów neuropatia obwodowa ma ciężki przebieg, w nielicznych przypadkach jest przyczyną przerwania leczenia. Ponadto, działania neurotoksyczne mogą obejmować dysfunkcję nerwów czaszkowych, porażenie strun głosowych, zaburzenia czucia w gardle i krtani, zaburzenia mowy, zaburzenia widzenia, zanik głębokich odruchów ścięgnistych. Objawy neurologiczne w większości przypadków stopniowo ulegają złagodzeniu lub ustępują całkowicie po przerwaniu leczenia. W odróżnieniu od cisplatyny, oksaliplatyna wykazuje mniejsze działanie ototoksyczne (uszkadzające słuch), rzadko występuje całkowita utrata słuchu. Inne działania niepożądane oksaliplatyny dotyczą tkanek prawidłowych o komórkach szybko dzielących się (np. szpik kostny, tkanka nabłonkowa). Często występują zaburzenia hematologiczne, takie jak: niedokrwistość, małopłytkowość, leukopenia i neutropenia oraz związane z nimi zmniejszenie odporności oraz zakażenia. Rzadko może wystąpić niedokrwistość hemolityczna. W okresie leczenia konieczna jest regularna kontrola hematologiczna, a wyniki badań mogą wymagać opóźnienia rozpoczęcia (lub kontynuowania) leczenia do czasu poprawy parametrów hematologicznych. Działanie oksaliplatyny stosowanej w skojarzeniu z fluorouracylem bardzo często powoduje wystąpienie nudności, wymiotów, biegunki oraz stanów zapalnych błony śluzowej. W odróżnieniu od cisplatyny, oksaliplatyna charakteryzuje się mniejszą nefrotoksycznością (działanie uszkadzające nerki), bardzo rzadko możliwa martwica kanalików nerkowych prowadząca do ostrej niewydolności nerek. Mogą wystąpić zaburzenia czynności wątroby. Oksaliplatyna, podobnie jak inne leki cytotoksyczne, jest przeciwwskazana w okresie ciąży, ponieważ może powodować uszkodzenie płodu. Zaburza płodność, może uszkadzać komórki rozrodcze, może powodować nieodwracalną bezpłodność. Ponadto, oksaliplatyna może powodować wystąpienie ciężkich reakcji nadwrażliwości, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia (np. niedociśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, reakcje anafilaktyczne, w tym wstrząs anafilaktyczny). Należy pamiętać, że wyżej wymienione działania niepożądane nie przedstawiają wszystkich znanych działań niepożądanych oksaliplatyny. Przedstawiono działania niepożądane występujące najczęściej i/lub o dużym znaczeniu klinicznym.
Oksaliplatynę podaje się dożylnie w postaci wlewu. Oksaliplatyna wiąże się nieodwracalnie z krwinkami czerwonymi i albuminami osocza. Po podaniu dożylnym oksaliplatyna ulega szybkiej dystrybucji do tkanek. Wydalana jest głównie z moczem, w niewielkiej ilości również z żółcią.

Przeczytaj też artykuły

• Rak jelita grubego

Preparaty na rynku polskim zawierające oksaliplatyna