medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Skojarzona szczepionka uodporniająca przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. W skład szczepionki wchodzą oczyszczone i pozbawione toksyczności toksoidy błoniczy, tężcowy oraz krztuścowy; niektóre szczepionki zawierają również inne antygeny krztuśca – hemaglutyninę włókienkową, pertaktynę i antygeny fimbrii (patrz: składy preparatów). Toksoidy są adsorbowane na wodorotlenku glinu lub fosforanie glinu. Szczepionki o zmniejszonej zawartości antygenów stosowane są jako dawki przypominające oraz u kobiet w ciąży w celu uzyskania biernej ochrony przed krztuścem u dzieci we wczesnym okresie niemowlęcym. Odpowiedź immunologiczna wobec antygenów krztuścowych u kobiet w ciąży jest podobna jak u kobiet nie będących w ciąży; przeciwciała matczyne przeciw antygenom krztuśca utrzymują się przez 2–4 mies. po urodzeniu i mogą wiązać się z osłabieniem odpowiedzi immunologicznej u niemowląt na szczepienie przeciwko krztuścowi. Skuteczność szczepienia przeciw krztuścowi w pierwszych 3 mies. życia dziecka ocenia się na >90% w przypadku, gdy matka była szczepiona w okresie ciąży. Po miesiącu od zakończenia szczepienia pierwotnego w okresie pierwszych 6 mies. życia szczepionka powoduje wystąpienie ochronnego miana przeciwciał przeciw błonicy i tężcowi (>0,1 j.m./ml) u ponad 99% niemowląt, przeciwciała przeciw krztuścowi występują u ponad 95% dzieci. Po zastosowaniu dawki uzupełniającej w 2. rż. u wszystkich dzieci miano przeciwciał wynosiło >0,1 j.m./ml a przeciwciała przeciw krztuścowi wystąpiły u ponad 96% dzieci. Skuteczność ochronna składników krztuścowych po szczepieniu pierwotnym wynosiła średnio 88,7%. Po podaniu dawki przypominającej ochrona przeciwko błonicy i tężcowi utrzymuje się przynajmniej przez 10 lat. Nie jest znany czas trwania ochrony przeciwko krztuścowi; z obserwacji wynika, że przez 5 lat nie ulega istotnemu zmniejszeniu. Stopień ochrony zależy między innymi od miana przeciwciał określonego przed podaniem szczepienia przypominającego; dlatego odpowiedź w pewnym stopniu zależy od wieku oraz od otrzymania niepełnego cyklu szczepienia podstawowego. W badaniach klinicznych ryzyko braku odpowiedzi na szczepienie było większe u osób w wieku 40–55 lat w porównaniu z osobami młodszymi.
Czynne uodpornianie przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi
Szczepionka o dużej zawartości antygenów
Czynne uodpornianie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi dzieci od 2. mż. (szczepienie podstawowe) oraz jako dawka przypominająca u dzieci w 6. rż., które wcześniej otrzymały 3 lub 4 dawki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi acelularnej (DTPa) lub szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierającej całe komórki krztuśca (DTPw).
Szczepionki o zmniejszonej zawartości antygenów
Szczepienie przypominające przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi u osób w wieku ≥4 lat.
Bierna ochrona przed krztuścem we wczesnym okresie niemowlęcym po zaszczepieniu matki w czasie trwania ciąży.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, objawy nadwrażliwości po wcześniejszym podaniu szczepionek przeciwko błonicy, tężcowi lub krztuścowi. Nie stosować u osób ze stwierdzoną encefalopatią o nieznanej etiologii, która wystąpiła w ciągu 7 dni po podaniu szczepionki zawierającej antygeny krztuśca; w takim przypadku należy przerwać szczepienie przeciwko krztuścowi, a cykl szczepienia kontynuować wyłącznie szczepionkami przeciwko błonicy i tężcowi. W przypadku ostrej i ciężkiej choroby przebiegającej z gorączką szczepienie należy przełożyć. Łagodna infekcja nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia.
Szczepienie powinno być poprzedzone przeprowadzeniem dokładnego wywiadu (ze szczególnym uwzględnieniem poprzednich szczepień i działań niepożądanych, które mogły być z nimi związane) oraz badaniem lekarskim.
Należy dokładnie rozważyć decyzję o podaniu kolejnej dawki, jeżeli po podaniu szczepionki przeciwko krztuścowi wystąpił którykolwiek z następujących objawów:
epizod hipotoniczno-hiporeaktywny w ciągu 48 h po szczepieniu, gorączka ≥40,0°C (mierzona w odbytnicy) w ciągu 48 h po podaniu szczepionki, niewywołana przez inny możliwy do zidentyfikowania czynnik, płacz utrzymujący się przynajmniej przez 3 h w ciągu 48 h po szczepieniu, drgawki z gorączką lub bez niej w ciągu 3 dni po szczepieniu.
W niektórych przypadkach, takich jak duże narażenie na zachorowanie na krztusiec, potencjalne korzyści mogą przeważyć ryzyko.
Rozważyć potencjalne korzyści i ryzyko związane z podaniem szczepionki lub odroczenie szczepienia u niemowląt i dzieci z rozpoznanym lub postępującym ciężkim zaburzeniem neurologicznym.
Szczepionki nie należy podawać osobom z postępującą chorobą neurologiczną, niekontrolowaną padaczką lub postępującą encefalopatią do czasu określenia odpowiedniego leczenia i ustabilizowania choroby.
Drgawki gorączkowe zgłoszone w wywiadzie, drgawki w wywiadzie rodzinnym ani działania niepożądane po szczepieniu DTP w wywiadzie rodzinnym nie są przeciwwskazaniem do podania szczepionki.
W przypadku wystąpienia zespołu Guillaina i Barrégo w ciągu 6 tyg. po podaniu szczepionki zawierającej toksoid tężcowy, decyzja o podaniu jakiejkolwiek szczepionki zawierającej toksoid tężcowy powinna być oparta na dokładnym rozważeniu potencjalnych korzyści i ryzyka.
Szczepionka nie powinna być stosowana u osób ze stwierdzoną przejściową małopłytkowością lub powikłaniami neurologicznymi po wcześniejszych szczepieniach przeciwko błonicy i/lub tężcowi.
Zakażenie HIV nie jest przeciwwskazaniem do podania szczepionki, jednak u osób z zaburzeniami odporności odpowiedź immunologiczna może nie być prawidłowa.
Szczepienie osób poddawanych leczeniu immunosupresyjnemu nie jest wykluczone, ale może prowadzić do wytwarzania mniejszej ilości przeciwciał; w miarę możliwości szczepienie powinno zostać odroczone do czasu zakończenia leczenia immunosupresyjnego.
Podobnie jak w przypadku każdej szczepionki, nie u wszystkich osób zaszczepionych może dojść do wytworzenia ochronnej odpowiedzi immunologicznej.
Nie podawać i.v. ani i.c.
U pacjentów otrzymujących leki przeciwzakrzepowe lub z zaburzeniami krzepnięcia należy zachować ostrożność podczas wstrzykiwania i.m. ze względu na ryzyko krwotoku. W takich przypadkach można rozważyć podanie szczepionki głęboko s.c. pomimo ryzyka nasilonych reakcji miejscowych.
Omdlenie (zasłabnięcie) może wystąpić po lub nawet przed podaniem jakiejkolwiek szczepionki.
Pacjentom należy zapewnić możliwość natychmiastowego leczenia w przypadku wystąpienia po szczepieniu reakcji anafilaktycznej.
Należy uwzględnić ryzyko wystąpienia bezdechu oraz konieczność monitorowania czynności oddechowych przez 48–72 h w przypadku podawania dawek szczepienia pierwotnego wcześniakom urodzonym ≤28. tyg. ciąży, szczególnie dotyczy to dzieci, u których występowały objawy niedojrzałości układu oddechowego. Z uwagi na znaczne korzyści wynikające ze szczepienia tej grupy dzieci, nie należy rezygnować ze szczepienia ani go odraczać.
Ograniczone dane wskazują, że przeciwciała matczyne mogą wpływać na zmniejszenie odpowiedzi immunologicznej na niektóre szczepionki u niemowląt urodzonych przez kobiety, które otrzymały szczepionkę w czasie ciąży; znaczenie kliniczne tej obserwacji nie jest znane.
Szczepionek o zmniejszonej zawartości antygenów nie stosować do szczepienia podstawowego.
Szczepionek z dużą zawartością antygenu błoniczego nie stosować u osób po 7. rż.
Leki immunosupresyjne
Leki immunosupresyjne mogą osłabić odpowiedź na szczepionkę.
Inne szczepionki
Szczepionkę stosowaną u niemowląt i dzieci (szczepienie podstawowe i przypominające) można podawać jednocześnie z innymi szczepionkami pediatrycznymi lub w dowolnym odstępie czasu od ich podania; różne szczepionki powinny być wstrzykiwane w oddzielne miejsca.
Wyniki badań klinicznych wskazują, że szczepionkę o zmniejszonej zawartości antygenów można podawać jednocześnie (ale w różne miejsca) z inaktywowaną szczepionką przeciwko grypie, szczepionką przeciwko WZW typu B, inaktywowaną lub doustną szczepionką przeciwko poliomyelitis, rekombinowaną szczepionką przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego, szczepionkami skoniugowanymi przeciwko meningokokom grup A, C, W-135 oraz Y; szczegółowe informacje – patrz: zarejestrowane materiały producenta.
Immunoglobuliny
Szczepionki o zmniejszonej zawartości antygenów (szczepienie przypominające) mogą być podawane jednocześnie z immunoglobuliną przeciwtężcową, zgodnie z oficjalnymi zaleceniami. Nie przewiduje się zaburzeń odpowiedzi immunologicznej w przypadku równoczesnego stosowania innych immunoglobulin.
Niezgodności farmaceutyczne
Ze względu na brak badań i możliwe niezgodności farmaceutyczne nie mieszać z innymi szczepionkami ani lekami (wyjątki – patrz: zarejestrowane materiały producenta).
Szczepionka o dużej zawartości antygenów
Bardzo często: zaczerwienienie, obrzęk w miejscu podania (≤50 mm), gorączka ≥38°C
Często: ból (bardzo często po szczepieniu uzupełniającym/przypominającym), obrzęk w miejscu podania (>50 mm), biegunka, wymioty, nietypowy płacz, świąd; utrata łaknienia i niepokój (bardzo często po szczepieniu uzupełniającym/przypominającym).
Niezbyt często: wysypka, odczyny w miejscu podania (w tym stwardnienie), gorączka ≥39,1°C, rozlany obrzęk kończyny, w którą podano szczepionkę, obejmujący czasami sąsiedni staw; zgłaszane tylko po szczepieniu uzupełniającym/przypominającym – zmęczenie, kaszel, zapalenie oskrzeli, ból głowy.
Rzadko: pokrzywka.
Bardzo rzadko: uogólnione powiększenie węzłów chłonnych zgłaszane po szczepieniu uzupełniającym/przypominającym.
Po wprowadzeniu do obrotu: małopłytkowość (zgłaszane po szczepionkach przeciwbłoniczych i przeciwtężcowych), reakcje alergiczne (w tym anafilaktyczne i anafilaktoidalne), zapaść lub epizod hipotoniczno-hiporeaktywny, drgawki (z gorączką lub bez) w ciągu 2–3 dni po szczepieniu, bezdech, obrzęk naczyniowo-nerwowy, obrzęk całej kończyny, w którą podano szczepionkę.
Wystąpienie obrzęku po dawce uzupełniającej i przypominającej jest bardziej prawdopodobne u dzieci, którym jako szczepienie pierwotne podano szczepionkę z acelularną składową krztuśca, w porównaniu z dziećmi zaszczepionymi szczepionką zawierającą pełnokomórkową składową krztuśca. W przypadku dawki przypominającej podanej pomiędzy 4. a 6. rż. obrzęk w miejscu wstrzyknięcia (>50 mm) oraz rozlany obrzęk kończyny może występować częściej. Odczyny te ustępują samoistnie średnio po 4 dniach.
Szczepionki o zmniejszonej zawartości antygenów
Często lub bardzo często: utrata apetytu (u młodszych dzieci), ból głowy, biegunka, nudności, wymioty, wysypka, uogólniony ból lub osłabienie mięśniowe, ból lub obrzęk stawów, zmęczenie, osłabienie, gorączka, dreszcze, powiększenie węzłów pachowych, reakcje w miejscu wstrzyknięcia (ból, rumień, obrzęk).
Z nieznaną częstością lub po wprowadzeniu do obrotu: reakcje nadwrażliwości, parestezje, niedoczulica, zespół Guillaina i Barrégo, zapalenie nerwu barkowego, porażenie nerwu twarzowego, drgawki, omdlenia, zapalenie rdzenia, zapalenie mięśnia sercowego, świąd, pokrzywka, zapalenie mięśni, siniak lub jałowy ropień w miejscu wstrzyknięcia.
wymioty, bladość, niepokój, senność; rzadko: wysoka gorączka (>40,5°C), drgawki gorączkowe, epizody hipotoniczno-hiporeaktywne, siniak lub jałowy ropień w miejscu wstrzyknięcia.
Rozległe reakcje w miejscu wstrzyknięcia (>50 mm), w tym rozległy obrzęk kończyny od miejsca wstrzyknięcia poza 1 lub 2 stawy, po podaniu szczepionki u młodzieży i dorosłych pojawiają się w ciągu 24–72 h po szczepieniu, mogą im towarzyszyć rumień, uczucie ciepła, tkliwość lub ból w miejscu wstrzyknięcia; objawy te ustępują samoistnie w ciągu 3–5 dni.
Dane wskazują, że u osób, które otrzymały w dzieciństwie szczepienie podstawowe szczepionką DTP, dawka przypominająca może powodować większe nasilenie reakcji miejscowych.
Szczegółowe informacje dotyczące działań niepożądanych poszczególnych preparatów – patrz: zarejestrowane materiały producenta.
Szczepionki niektórych producentów o zmniejszonej zawartości antygenów mogą być stosowane w II i III trymestrze ciąży. Nie przewiduje się aby szczepionka mogła mieć szkodliwy wpływ na płód w którymkolwiek trymestrze ciąży.
W razie konieczności podania szczepionki kobiecie karmiącej piersią należy ocenić korzyści dla matki i możliwe ryzyko dla dziecka, choć ze względu na to, że szczepionki są inaktywowane, jakiekolwiek ryzyko dla matki i dziecka jest mało prawdopodobne.
I.m. Schemat podawania powinien być zgodny z obowiązującym „Programem szczepień ochronnych”.
Szczepionka o dużej zawartości antygenów
Szczepienie podstawowe dzieci od 2. mż.
Pierwsza dawka w 2. mż., następne zgodnie z „Programem szczepień ochronnych”. Szczepienie podstawowe składa się z 3 dawek 0,5 ml (szczepienie pierwotne) oraz 1 dawki uzupełniającej 0,5 ml podawanej w 2. rż.
Dawka przypominająca u dzieci w 6. rż., które wcześniej otrzymały 3 lub 4 dawki szczepionki DTPa lub DTPw
Pojedyncza dawka 0,5 ml w 6. rż.
Szczepionki o zmniejszonej zawartości antygenów
Szczepienie przypominające u osób w wieku ≥4 lat
Pojedyncza dawka 0,5 ml. Kolejne szczepienia przypominające należy wykonywać zgodnie z oficjalnymi zaleceniami, zwykle co 5–10 lat.
Szczepionkę można podawać osobom o nieznanej historii szczepień lub które otrzymały niepełny cykl szczepienia podstawowego, jednak odpowiedzi na dawkę przypominającą należy spodziewać się wyłącznie u osób z pełnym cyklem szczepienia podstawowego lub po przebytym zakażeniu naturalnym. Szczepionkę można stosować w ramach postępowania z ranami niosącymi ryzyko zachorowania na tężec, pod warunkiem, że właściwe jest jednoczesne szczepienie przeciwko błonicy i krztuścowi.
Bierna ochrona przed krztuścem we wczesnym okresie niemowlęcym po zaszczepieniu matki w czasie trwania ciąży (szczepionki o zmniejszonej zawartości antygenów)
Pojedyncza dawka 0,5 ml w II lub III trymestrze ciąży.
Warunki przechowywania
Przechowywać w temp. 2–8°C. Szczepionka, która uległa zamrożeniu, nie nadaje się do użycia.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
