medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Pochodna penicyliny. Wykazuje właściwości chelatujące – tworzy trwałe, rozpuszczalne w wodzie związki kompleksowe z jonami miedzi, ołowiu, rtęci, kadmu, talu, cynku, niklu, złota i żelaza. Mechanizm działania w RZS nie jest znany. Penicylamina zmniejsza stężenie czynnika reumatoidalnego (IgM) i kompleksów immunoglobulin w surowicy oraz płynie stawowym z nieznacznym zmniejszeniem całkowitego stężenia immunoglobulin w surowicy. In vitro hamuje aktywność limfocytów T bez wpływu na limfocyty B. W chorobie Wilsona zmniejsza wchłanianie miedzi z przewodu pokarmowego oraz usuwanie jej z tkanek. Penicylamina jest skuteczna w ciężkiej postaci ołowicy, a także w zatruciach innymi metalami ciężkimi: żelazem, rtęcią, miedzią. Ma działania przeciwurolityczne. U pacjentów z cystynurią tworzy kompleksy z cystyną, które są lepiej rozpuszczalne niż cystyna i łatwiej wydalane przez nerki.
Farmakokinetyka
Lek wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego, osiągając maks. stężenie w osoczu 2 h po podaniu p.o. t1/2α wynosi 1 h, t1/2β – 5 h. Przenika do prawie wszystkich tkanek. 80% leku wydala się z kałem i moczem w przeciągu 48 h po podaniu.
RZS (w tym młodzieńcze zapalenie stawów).
Choroba Wilsona (zwyrodnienie soczewkowo-wątrobowe).
Leczenie i profilaktyka cystynurii.
Zatrucie ołowiem.
Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, toczeń rumieniowaty, niedokrwistość aplastyczna lub agranulocytoza podczas stosowania penicylaminy w wywiadzie, przewlekłe zatrucie ołowiem u osób, u których stwierdzono w RTG substancje zawierające ołów w przewodzie pokarmowym, do czasu ich usunięcia, równoległe stosowanie preparatów złota, leków przeciwzimniczych, cytostatyków, oksyfenylobutazonu, fenylobutazonu, RZS z jednoczesnymi zaburzeniami czynności nerek obecnie lub w przeszłości.
Zaburzenia hematologiczne, zespół Goodpasture’a, myasthenia gravis
U niektórych pacjentów stosujących penicylaminę obserwowano występowanie zaburzeń, takich jak: niedokrwistość aplastyczna, agranulocytoza, małopłytkowość, zespół Goodpasture’a oraz myasthenia gravis. Podczas stosowania leku należy co 2 tyg. w okresie pierwszych 6 mies. stosowania preparatu, a następnie co miesiąc wykonywać badanie ogólne moczu, morfologię krwi z rozmazem oraz oznaczać liczbę płytek krwi. Pacjenta należy poinformować o możliwości wystąpienia objawów granulocytopenii i/lub małopłytkowości (gorączka, ból gardła, dreszcze, krwawe wybroczyny, krwawienia).
Zespół nerczycowy
W czasie leczenia może wystąpić proteinuria i/lub hematuria, co może być objawem ostrzegawczym rozpoczynającego się kłębuszkowego zapalenia nerek mogącego doprowadzić do zespołu nerczycowego; należy upewnić się, że objawy te związane są z leczeniem oraz obserwować takich pacjentów; objawy proteinurii mogą ustąpić w czasie stosowania leku, jeśli jednak to nie nastąpi, leczenie penicylaminą należy przerwać. U pacjentów z chorobą Wilsona lub cystynurią leczonych penicylaminą, u których wystąpiły zmiany w moczu, należy ocenić ryzyko dalszego stosowania leku w stosunku do korzyści terapeutycznych. U pacjentów z cystynurią leczonych penicylaminą zaleca się wykonywać raz do roku badanie RTG układu moczowego w celu jak najszybszego wykrycia kamieni nerkowych.
Kontrola czynności wątroby
W czasie stosowania preparatu zaleca się wykonywanie prób czynnościowych wątroby co 6 miesięcy. W trakcie leczenia przewlekłego aktywnego zapalenia wątroby nie stosować równolegle kortykosteroidów; należy okresowo wykonywać próby czynnościowe wątroby.
Zarostowe zapalenie oskrzelików
Podczas stosowania preparatu rzadko może wystąpić zarostowe zapalenie oskrzelików; należy ostrzec pacjentów, aby natychmiast powiadomili lekarza o wystąpieniu takich objawów, jak: duszność powysiłkowa, niewyjaśniony kaszel, świszczący oddech; należy rozważyć wykonanie badań czynnościowych płuc.
Zespół miasteniczny
Opisywano przypadki zespołu miastenicznego prowadzącego niekiedy do rozwoju myasthenia gravis; objawy zwykle ustępują po odstawieniu leku.
Pęcherzyca
W przypadku wystąpienia pęcherzycy należy przerwać leczenie penicylaminą.
Sole złota
Pacjenci, u których przerwano leczenie solami złota ze względu na wystąpienie poważnych działań niepożądanych mogą być w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych w trakcie leczenie penicylaminą. Jeżeli z jakiegokolwiek powodu przerwano terapię, ponowne leczenie należy rozpocząć od małych dawek, stopniowo je zwiększając aż do osiągnięcia skutecznej dawki terapeutycznej.
Reakcja alergiczna typu wczesnego
W 2. lub 3. tyg. od rozpoczęcia leczenia u niektórych pacjentów może wystąpić gorączka jako odpowiedź na stosowanie penicylaminy, niekiedy z towarzyszącą wysypką. Reakcja alergiczna typu wczesnego w postaci wysypki zwykle zanika w ciągu paru dni od odstawienia leku i rzadko występuje po ponownym rozpoczęciu podawania małych dawek leku. W przypadku wystąpienia świądu i wysypki można podać leki przeciwhistaminowe.
Reakcja alergiczna typu późnego
Znacznie rzadziej, zwykle po 6 miesiącach lub później, obserwuje się wysypkę będącą reakcją alergiczną typu późnego; w takim przypadku lek należy odstawić. Wystąpienie wysypki z gorączką, bólami stawów, powiększeniem węzłów chłonnych i innymi objawami alergicznymi zwykle jest wskazaniem do odstawienia leku.
Nadwrażliwość krzyżowa
Pacjenci z nadwrażliwością na penicylinę mogą być uczuleni na penicylaminę (nadwrażliwość krzyżowa).
Zanieczyszczenie penicyliną
Ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych spowodowanych zanieczyszczeniem penicylaminy śladowymi ilościami penicyliny w toku produkcji zostało wyeliminowane, ponieważ penicylamina obecnie jest wytwarzana syntetycznie, a nie drogą degradacji penicyliny.
Zabieg chirurgiczny
Przed planowanym zabiegiem chirurgicznym, ze względu na wpływ penicylaminy na kolagen i elastynę należy zmniejszyć dawkę dobową leku do 250 mg. Leczenie większą dawką można wznowić dopiero po całkowitym zagojeniu się ran pooperacyjnych.
Dodatkowe składniki preparatu
Ze względu na zawartość laktozy nie stosować u pacjentów z dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.
Witamina B6, żelazo
Penicylamina zwiększa zapotrzebowanie na wit. B6. Podczas leczenia za pomocą penicylaminy wskazane jest jednoczesne podawanie wit. B6. Może zachodzić również konieczność suplementacji żelaza.
Metale ciężkie
Tworzy związki kompleksowe z wieloma metalami ciężkimi; w przypadku stosowania preparatów żelaza należy zachować dwugodzinny odstęp pomiędzy przyjęciem obu leków.
Leki hamujące czynność szpiku kostnego
Nie stosować równolegle z lekami hamującymi czynność szpiku kostnego, takimi jak: preparaty złota, leki przeciwzimnicze, cytostatyki, oksyfenylobutazon czy fenylobutazon.
Pirydoksyna
Penicylamina jest antagonistą pirydoksyny, a także zwiększa wydalanie pirydoksyny w moczu, co może przyczynić się do powstania niedokrwistości czy obwodowego zapalenia nerwów.
Często: małopłytkowość, powiększenie węzłów chłonnych, reakcje nadwrażliwości, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, pokrzywka, rumień, świąd, bóle stawów, uszkodzenie kłębuszków nerkowych, zakażenia dróg moczowych, gorączka.
Niezbyt często: agranulocytoza, niedokrwistość aplastyczna, niedokrwistość hemolityczna, leukopenia.
Rzadko: przewlekłe zapalenie oskrzeli, zapalenie nerwu wzrokowego, szumy uszne, zapalenie trzustki, nawrót choroby wrzodowej żołądka, żółtaczka cholestatyczna, złuszczające zapalenie skóry, zespół Lyella, pęcherzyca, myasthenia gravis, zespół toczniopodobny, zespół Goodpasteure’a.
Penicylamina może powodować ostre reakcje nadwrażliwości, szczególnie na początku leczenia. Może wystąpić nadwrażliwość krzyżowa z penicylaminą. W przypadku wystąpienia reakcji alergicznych należy przerwać stosowanie penicylaminy i podać kortykosteroidy, następnie należy rozpocząć podawanie penicylaminy zaczynając od najmniejszych dawek leku stopniowo dochodząc do skutecznej dawki terapeutycznej. W przypadku wystąpienia zaburzeń smaku (z wyjątkiem osób z chorobą Wilsona) należy podać 5–10 mg miedzi/d w 2 daw. podz. (5–10 kropli 4% roztworu siarczanu miedzi w soku owocowym).
Nie ustalono bezpieczeństwa stosowania penicylaminy u kobiet w ciąży. Badania na zwierzętach wykazały, że podanie szczurom dawek 6-krotnie przekraczających maks. dawki zalecane u ludzi powoduje wady wrodzone u płodu w układzie kostnym i rozszczep podniebienia. Nie zaleca się stosowania w ciąży (wyjątek choroba Wilsona – dawkę zmniejszyć do 1 g/d, a jeżeli planowane jest wykonanie cesarskiego cięcia, w czasie ostatnich 6 tyg. ciąży oraz do czasu zagojenia się ran pooperacyjnych – do 250 mg/d).
Nie wiadomo, czy lek przenika do pokarmu; nie zaleca się stosowania w okresie karmienia piersią.
P.o., co najmniej 30 min przed posiłkiem.
RZS (w tym młodzieńcze zapalenie stawów).
Dorośli. 125–250 mg/d przez miesiąc, następnie dawkę zwiększać co 4–12 tyg. o 125–250 mg, aż do uzyskania remisji choroby, następnie stosować minimalną skuteczną dawkę. Przerwać leczenie, jeżeli nie osiągnie się skuteczności po 12 mies. stosowania. Dawka podtrzymująca wynosi zwykle 500–750 mg/d. Dawka maks. 1,5 g/d. Po uzyskaniu remisji trwającej 6 mies. zaleca się stopniowe zmniejszanie dawki leku o 125–250 mg co 12 tyg. U osób w podeszłym wieku nie stosować dawki początkowej >125 mg/d w 1. mies. leczenia. Następnie dawkę można zwiększać co 4–12 tyg. o 125 mg, aż do osiągnięcia remisji choroby. Nie stosować dawki >1 g/d.
Dzieci. Dawka początkowa 2,5–5 mg/kg mc./d, można ją zwiększać stopniowo co 4 tyg. przez 3–6 mies. Dawka podtrzymująca zwykle 15–20 mg/kg mc./d.
Choroba Wilsona.
Dorośli. 1,5–2 g/d w daw. podz. Po uzyskaniu remisji choroby dawkę leku można zmniejszyć do 0,75–1 g/d. U chorych z ujemnym bilansem miedzi stosować najmniejszą skuteczną dawkę. Dawki 2 g/d nie stosować dłużej niż rok. U osób w podeszłym wieku 20 mg/kg mc./d w daw. podz.; należy tak dobrać dawkę, aby uzyskać remisję objawów choroby i utrzymać ujemny bilans miedzi.
Dzieci. Zwykle 20 mg/kg mc./d w 2–3 daw. podz 1 h przed posiłkiem. U dzieci po 12. rż. zwykle 0,75–1 g/d.
Cystynuria. Najlepiej ustalić najmniejszą dawkę skuteczną po ilościowym oznaczeniu stężenia aminokwasów w moczu za pomocą chromatografii.
Rozpuszczanie kamieni cystynowych u dorosłych: 1–3 g/d w daw. podz.; należy utrzymywać stężenie cystyny w moczu <200 mg/l.
Zapobieganie kamicy cystynowej u dorosłych: 0,5–1 g/d do czasu osiągnięcia stężenia cystyny w moczu <300 mg/l. U osób w podeszłym wieku stosować minimalną dawkę pozwalającą na osiągnięcie stężenia cystyny w moczu <200 mg/l.
Dzieci. 20–30 mg/kg mc./d w 2–3 daw. podz. 1 h przed posiłkiem; dawkę dostosować tak by uzyskać stężenia cystyny w moczu <200 mg/l. Podczas leczenia spożywać duże ilości płynów (co najmniej 3 litry w ciągu doby, w tym 500 ml przed snem i 500 ml w nocy) i stosować dietę ubogą w metioninę (diety tej nie stosować u dzieci w okresie wzrostu i kobiet w ciąży).
Zatrucie ołowiem.
Dorośli. 1–1,5 g/d w daw. podz. do czasu osiągnięcia wydalania ołowiu w moczu ok. 0,5 mg/d. U osób w podeszłym wieku 20 mg/kg mc./d w daw. podz. do czasu osiągnięcia wydalania ołowiu w moczu 0,5 mg/d.
Dzieci. Stosować tylko w przypadku, gdy stężenie ołowiu we krwi wynosi <45 µg/dl; całkowita dawka powinna wynosić 15–20 mg/kg mc./d w 2–3 daw. podz.
Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby. Dorośli. Początkowo 500 mg/d w daw. podz., następnie dawkę można stopniowo zwiększać co 3 mies. do 1,25 g/d.
Penicylamina nie upośledza sprawności psychofizycznej.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
